مشاهده می شود که مقدار ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرها، بالای ۷۰ درصد می باشد که می توان گفت مقدار مناسبی است، چرا که هر چقدر مقدار آلفا به ۱ نزدیکتر باشد، نشانگر همسانی درونی بالایی است، ولی معمولا آلفای بالای ۷/۰ قابل قبول می باشد. [ میرزایی، ۱۳۸۹، ص۱۷۰].

۳-۶) روش تجزیه و تحلیل داده ها
جهت بررسی روابط علّی بین متغیرها به صورت منسجم کوشش های زیادی در دهه اخیر صورت گرفته است. یکی از روش های نوید بخش در این زمینه، مدل معدلات ساختاری یا تحلیل چند متغیری با متغیرهای مکنون است. [فرجیان سهی، ۱۳۸۵، ص ۵۹]. مدل یابی معادلات ساختاری یک تکنیک چند متغیری و نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری و به بیان دقیق تر، بسط مدل خطی کلی^[۶۶]۱ است، که به محقق امکان می دهد مجموعه هایی از معادلات رگرسیون را به گونه همزمان مورد آزمون قرار دهد. مدل یابی معادلات ساختاری یک رویکرد آماری جامع جهت آزمون فرضیه هایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهده شده می باشد که به عنوان تحلیل ساختاری کوواریانس، مدل یابی علّی و گاه نیز لیزرل، نامیده شده است، اما اصطلاح غالب مدل یابی معادله ساختاری به طور خلاصه SEM ^[۶۷] می باشد. [هومن،۱۳۸۴، ص۱۱].
اگر آزمون ها تناسب نشان دهند که مدل به طور کافی متناسب با داده ها است، در این مرحله بر روی عوامل مشخص شده (پارامترهای) مدل تمرکز می شود. در این مرحله معناداری پارامترهای مدل مورد ارزیابی قرار می گیرد. آزمون ها و مقایسه تخمین پارامترها و همچنین نمایش آنها مستلزم تخمین های استاندارد شده ای است. به همین دلیل در این مرحله تخمین های غیر استاندارد را که عمدتاً به مقیاس خود وابسته هستند، به تخمین های استاندارد شده ای که وابسته به مقیاس خود نیستند، تبدیل می شوند و این کار تا حدودی برازش و پارامترهای مدل را تحت تأثیر قرار می دهد. این مرحله از مدل معادلات ساختاری دقیقاً شبیه استاندارد کردن ضرایب رگرسیون ( استاندارد) در SPSS می باشد. تنها گام این مرحله ارزیابی مدل و ضرایب پارامترهای مدل با آزمون فرض می شود. [فرجیان سهی، ۱۳۸۵، ص۶۵].
به منظور تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها در این تحقیق، از روش مدل یابی معادلات ساختاری استفاده شده است. همچنین داده های به دست آمده از پرسشنامه با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و LISREL موردتجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
۳-۷) ضرورت به کارگیری مدل معادلات ساختاری در تحقیق حاضر
یکی از قوی ترین و مناسب ترین روش های تجزیه و تحلیل در تحقیقات علوم رفتاری و علوم اجتماعی، تجزیه و تحلیل چند متغیره است، زیرا ماهیّت این گونه موضوعات، چند متغیره بوده و نمی توان آنها را با شیوه در متغیری (که هر بار تنها یک متغیر مستقل یا یک متغیر وابسته در نظر گرفته می شود)، حل شود. تجزیه و تحلیل ساختارهای کوواریانس یا مدل سازی علّی یا مدل معادلات ساختاری یکی از اصولی ترین روش های تجزیه و تحلیل ساختارهای داده ای پیچیده می باشد. علل استفاده از روش SEM برای ساختن مدل در این تحقیق به شرح زیر می باشد:
تحقیق حاضر به دنبال ارائه یک مدل مفهومی و آزمون آن در محیط بانک سپه استان گیلان است. نحوه رسیدن به این مدل، تأییدی است، بدین صورت که قبل از هر چیز براساس نقد و بررسی مبانی تئوریک، مدل مفهومی شکل گرفته و سپس با واقعیت تطبیق داده می شود تا میزان برازش آن تعیین گردد.
مدل مفهومی در بر دارنده متغیرهای آشکار و پنهان است، لذا بایستی از روش های آماری استفاده گردد تا توان تجزیه و تحلیل روابط میان متغیرهای آشکار و پنهان را دارا باشد.
روابط علّی میان متغیرهای پنهان وجود دارد، لذا بایست از مدل علّی جهت تحلیل این متغیرها استفاده نمود.
متغیرهای مشاهده شده دارای خطای اندازه گیری می باشند.
علّیت وابسته به هم یا همزمان بین متغیرهای مشاهده شده وجود دارد.
متغیرهای تبیین کننده دیگری وجود داشته که در مدل قرار نگرفته اند.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها
۴-۱) مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها به منظور بررسی صحت و سقم فرضیه ها برای هر نوع تحقیق، از اهمیت خاصی برخوردار است. داده های خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار می گیرند. برای تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، مطابق اهداف ارائه شده، ابتدا میزان و یا مقدار هر متغیر بر اساس داده ها و امتیازات حاصل از پرسشنامه مشخص شد. سپس توصیف اطلاعات حاصل شده در قالب جداول و نمودارهای توصیفی، دیدگاه کلی از چگونگی توزیع آن ها را ایجاد نموده که می تواند در چگونگی استفاده از الگو های آماری گوناگون کمک نماید. در گام بعدی به آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته شد و در نهایت با جمع بندی و تجزیه و تحلیل اطلاعات خاتمه یافت. کلیۀ این تجزیه و تحلیل ها به وسیلۀ نرم افزار SPSS 18 و LISREL 8.53 انجام گردیده است.
۴-۲) توصیف متغیرهای جمعیت شناختی پاسخ دهندگان
توصیف عنوان شغلی پاسخ دهندگان
جدول۴-۱) توصیف عنوان شغلی پاسخ دهندگان

برای اختلال افسردگی، تقسیم بندی های متعددی وجود دارد. برای نمونه، افسردگی بر حسب شدت آن به سه دسته ی خفیف، متوسط و شدید طبقه بندی شده است:

۱- افسردگی خفیف: در این حالت خلق پایین در شخص رخ می­دهد و بعد ار مدتی نیز از بین می­رود .معمولاً بعد از یک واقعه­ی استرس زا رخ می دهد و شخص مدتی افسرده می شود و مدتی سر خوش می­باشد. شخص احساس اضطراب و نگرانی دارد و احساس می کند قادر به کنترل خود نیست.
۲- افسردگی متوسط: در افسردگی متوسط، شخصی که خلق پایین دارد، این خصلت در او طول می کشد و همزمان علایم جسمی نیز خواهد داشت. افراد مجرّد یا با درآمد پایین و یا با سوء مصرف مواد، عمدتاً به این نوع افسردگی مبتلا هستند.
۳- افسردگی شدید: خلق افسرده و عدم لذّت از علایم اصلی این نوع افسردگی است. این بیماران گاهی قادر به گریه کردن نمی باشند. در واقع زمانی که بیمار شروع به گریه کردن و حرف زدن می­ کند، زمانی است که افسردگی رو به بهبودی است(۱۰).
۲-۲-۹-۲. افسردگی نوجوانی
نوجوانی دوره­ای است که بیش از سایر دوره­ها بر رشدجسمانی، فیزیولوژیکی و روان شناختی تأثیر می­­
گذارد. بدین معنی که در این دوران، نوجوانان بحران هویت را تجربه می­ کنند، مسائل و مشکلات عاطفی آنها افزایش می­یابد، از نظر هوشی به مرحله­ تفکر انتزاعی می­رسند و در ارتباط اثربخش با گروه ­های همسال، پذیرش مسؤلیت و تکالیف رشدی، آینده­ی شغلی و نیز تشکیل زندگی مشغله­ی ذهنی پیدا می­ کنند(۱۶). در این دوران، یکی از رایج ترین ناراحتی های روانی در بین نوجوانان افسردگی است. نوجوانان افسرده، احساس ناامیدی و احساسات منفی شدید دارند. افزون براین، این افراد نه تنها همه اطرافیان را از خود طرد می کنند، بلکه دوست ندارند با دیگران آشنا شوند و در موارد شدید تمایل به خودکشی دارند. اعمال منفی و بی توجهی نسبت به خوراک، خواب، بهداشت فردی و نیز روی آوردن به مواد مخدر از راهکارهای این افراد برای مقابله یا گریز از افسردگی است. قابل توجه است که نوجوانان افسرده برخلاف افراد بزرگسال که معمولاً غمناک به نظر می­رسند و سعی در جلب همدردی دیگران دارند، اغلب خشمناک و طلب کار هستند(۶، ۱۶).
میزان افسردگی در نوجوانان حدود ۵ درصد است که در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی این میزان از ۳ تا ۶ درصد در نوسان است. تحقیقات مختلف نشان داده است که درصورت بدرفتاری والدین و اطرافیان، میزان افسردگی در نوجوانان به سرعت افزایش می­یابد. به ویژه در دختران که این نرخ سیر صعودی شدیدی پیدا می­ کند. به نحوی که در پایان ۱۹ سالگی، تعداد دختران افسرده تقریباً دو برابر پسران افسرده است(۲۸). البته از اینکه نوجوان سعی می­ کنند خود را خونسرد نشان دهند و افسردگی خود را آشکار نکنند، ظاهراً میزان افسردگی آنها از کودکان، کمتر برآورد می­ شود. درحالی که افسردگی اغلب موارد به دنبال یأس بروز می کند، یا درپی احساس از دست دادن چیزی است، نوجوانان برای این دگرگونی مستعدتر هستند. از نظر واینر^[۷۹](۲۰۰۸) نوجوانان افسرده بجای اشتغالات ذهنی و درون گرایی که ویژه­ی افسردگی بزرگسالان است، اغلب ممکن است از طریق رفتار آشکار مانند گزارش خستگی، خودبیمارپنداری و مشکلات تمرکز افسردگی خود را بروز دهند. ضمن اینکه این علائم ممکن است ناشی از علل دیگر مانند اشتغال ذهنی طبیعی نسبت به تغییرات بدنی نیز باشد(۱۶).
از ویژگی­های افسردگی دوره­ نوجوانی یکی این است که افسردگی در این دوره کوتاه مدت است که با مشاهده­ حقایق و خراب شدن رؤیاها و تصورات ایجاد می شود و بعد از مدت کوتاهی به تدریج از بین می رود. در هرحال، اختلال افسردگی ناشی از پیچیدگی­های خاص روانی شخص می باشد(۱۱). از نظر متخصصان، فرد نوجوانی که دچار بیماری افسردگی اساسی است، حداقل پنج علامت از علائم زیر را باید داشته باشد.
- خلق افسرده؛
- کاهش قابل توجه در علاقه نسبت به کلیه­ فعالیت­های خوشایند و ناخوشایند؛
- افزایش یا کاهش اشتها نسبت به غذا با توجه به وزن بدن؛
-بی خواب یا پرخوابی؛
- آشفتگی و کندی روانی- حرکتی؛
- احساس کاهش انرژی حیاتی، احساس خستگی، کوفتگی و بی رمقی؛
- احساس گناه و احساس بی ارزش بودن همراه با احساس بی کفایتی؛
- کاهش توانایی در فکر کردن و ضعف در تمرکز ذهنی بر موضوع خاص؛
- تشدید افکار مربوط به مرگ و خودکشی(۶).
در مورد عوامل مؤثر در افسردگی نوجوانان از تحقیقات گوناگون چنین برمی­آید که نمی توان چارچوب مشخص و روشنی برای افسردگی نوجوانان تعیین کرد. زیرا افسردگی نوجوانی تعدادی از علائم و اختلالات دیگر مانند پرخاشگری، اعتراض و سرکشی، مشکلات مدرسه ای و مشکلات برقراری ارتباط یا طرد شدن از همسالان را نیز با خود به همراه دارد.
۲-۲-۹-۳. جنسیت و افسردگی
به نظر می­رسد که زنان دو برابر مردان در معرض خطر ابتلا به افسردگی باشند. تعداد زیادی از یافته­های پژوهشی نشان داده اند که افسردگی در زنان بیشتر از مردان است و نسبت متوسط آنها اندکی زیر یک به دو است. برای توجیه تفاوت جنسی در افسردگی تاکنون چندین فرضیه ارائه شده است:
- فرض اول اینکه در جامعه ی ما زنان بیشتر از مردان به ابراز نشانه های افسردگی تمایل دارند. وقتی زنان با مشکل روبرو می شوند برای عدم تحریک و گریه­ی بیشتر تقویت می­شوند، در حالیکه مردان برای خشم و بی تفاوتی بیشتر تقویت می شوند(۶).
- فرض دوم بر مبنای فرضیه ­های زیستی است که می­گویند فعالیت آنزیم شیمیایی، استعداد ژنتیک و دوره ی ماهیانه بر افسردگی پیش از قاعدگی و آسیب پذیری بیشتر تاثیر دارد. همچنین امکان دارد ناقلان زنانه­ی ژن افسردگی، افسرده شوند در حالیکه ناقلان مرد، ممکن است الکلی شوند(۲).
- فرضیه ی سوم مبتنی بر درماندگی آموخته شده است. اگر افسردگی به درماندگی مربوط باشد، چنانچه زنان یاد بگیرند که درمانده تر از مردان باشند، افسردگی در زنان فراوان تر از مردان آشکار می شود. جامعه­ای که زنان را برای فکرو خیال و نافعال شدن هنگام مواجهه با مشکل تقویت می کند و در حالیکه مردان را برای اقدامات کنارآمدن تقویت می کند، ممکن است هزینه ی گزافی برای افسردگی بعدی زنان بپردازد(۶).
- فرضیه ی چهارم این که زنان بیشتر از مردان حالت گرا هستند و به همین خاطر برای نگران شدن دوباره رویدادهای ناگوار زندگی و توضیح دادن آنها آمادگی دارند(که مهمترین آنها افسردگی است) در حالیکه مردان بیشتر به عمل و کمتر به فکر گرایش دارند. حالت گرایی در مورد افسردگی، افسردگی را افزایش می­دهد. اما عمل گرایی می ­تواند خلق افسرده را کاهش داده و موجب یافتن راه حل برای مشکلات زندگی شود.
- فرض پنجم براساس تبیین­های مربوط به تغییرات پیش از قاعدگی است. براین اساس، اگر پدیده ی معتبری به نام افسردگی پیش از قاعدگی وجود داشته باشد، وقوع آن می تواند مقدارافسردگی زنانه را افزایش دهد.
- فرضیه ششم و جالب ترین آنها به تصویر بدن و تعقیب لاغری از طریق رژیم غذایی مربوط می شود که در کشورهای پیشرفته نزد خانم ها رایج است. براساس این فرض، یک علت ریشه­ای افسردگی، ناکامی و درماندگی است. رژیم غذایی یک چرخه ی ناکامی و درماندگی را تشکیل می دهد. ابتدا، رژیم گیرندگان وزن خود و افسردگی همراه با وزن اضافه را کاهش می­ دهند، ولی در نهایت وقتی وزن آنها برمی گردد، ناامید می شوند، و این وضعیت ۹۵ درصد رژیم گیرندگان است(۵۷).
۲-۲-۹-۴. تفاوت­های فردی در افسردگی
افراد نه تنها به لحاظ رویدادهایی که در زندگی تجربه می­ کنند. بلکه، از لحاظ آسیب پذیری در برابر رویدادها نیز متفاوتند. آسیب پذیری هرکس در برابر فشار روانی متاثر از مهارت­ های مقابله­ای و حمایت­های اجتماعی موجود می باشد. آسیب پذیری احتمال پاسخ غیر انطباقی به فشار روانی را افزایش می دهد. مثلا کودکان محبت ندیده آسیب پذیرتر از محبت دیده ها هستند و معمولاً اختلالات رفتاری در آنان بیشتر بروز می­ کند. ویژگی هایی که افراد در مقابل موقعیت­های مختلف زندگی با خود دارند مانند انتظارات، ترس ها، مهارت ها و امید ها، بر میزان فشار روانی که احساس می کنند و بر میزان تناسب مقابله با آن تاثیر می گذارد. تجربه و موفقیت در مقابله با موقعیت های مشابه اعتماد به نفس استوار و توانایی در خونسرد ماندن و انسجام خود را از دست ندادن به عوض از پا افتادن در رویارویی با مشکل ، همه بستگی به برآورد واقعی و پاسخ به موقعیت ها دارد(۱۷).پژوهش­ها نیز نشان داده است که برای رویارویی با وقایع استرس زا، مردان بیشتر به استفاده از راهکارهای شکل محور و زنان به راهکارهای هیجان محور تمایل دارند. اما زمانیکه میزان تحصیلات و شغل و درآمد زنان و مردان مشابه باشد، تفاوتی وجود ندارد. این نتایج نشان می­دهد که در الگوهای کنار آمدن زنان و مردان نقش­های اجتماعی اهمیت زیادی دارد. به طور کلی افراد محروم بیشتر احتمال دارد که با وقایع استرس زا رویارو شوند و کمتر احتمال دارد که به گونه ای موثر با آنها کنار بیایند(۱۱).
۲-۲-۹-۵. علائم افسردگی
عملاً چهار مجموعه نشانه در افسردگی اساسی معرفی شده است. بدین ترتیب که علاوه بر نشانه­ های خلقی یا هیجانی، نشانه های فکری یا شناختی، نشانه های انگیزشی و نشانه­ های جسمانی یا تنی نیز وجود دارد:
- نشانه های هیجانی: احساس ناامیدی، ناخشنودی، بی ارزشی، حقارت از نشانه های هیجانی افسردگی است. اما غم، برجسته ترین و فراوان ترین نشانه ی هیجانی در افسردگی است.
- نشانه های شناختی: فرد افسرده به صورت کاملاً منفی درباره ی خودش فکر می کند. این افکار منفی نظر او را نسبت به خودش و آینده تحت الشعاع قرار می دهد. فرد افسرده اغلب عزت نفس کمی دارد. او باور دارد که شکست خورده است و مسئول شکست خودش است. او معتقد است که حقیر، بی کفایت و نالایق است.
- نشانه های انگیزشی: افراد افسرده مشکل زیادی برای شروع فعالیت دارند. در حالت شدید، عدم شروع پاسخ، ” فلج اراده ” است. چنین بیماری نمی تواند حتی خود را به انجام کارهایی که برای زندگی ضروری هستند وادارد. در افسردگی حاد ممکن است کندی روانی- حرکتی وجود داشته باشد.
- نشانه های بدنی: شامل کاهش یا افزایش وزن، کاهش یا افزایش اشتها، کاهش میل جنسی می باشد. فرد
افسرده اغلب در خود فرورفته است. بدن او توجه وی را به خود جلب می کند، و نگرانی فزاینده در مورد دردها و رنج ها می تواند رخ دهد(۱۰).
برخی از علائم بدنی و عاطفی افسردگی عبارتند از:
۱- علائم بدنی افسردگی: شامل خستگی و کوفتگی، اختلال خواب، تغییر در اشتها، اختلالات گوارشی،
تغییر در وزن بدن، اختلال در دفع ادرار و یبوست، اختلال در دوره ی قاعدگی، اختلال در فعالیت قلب و عروق، اختلالات حسی، و احساس غیر واقعی بودن.
۲- علائم عاطفی افسردگی: چهره ی خسته و شکسته، گریه و زاری، ترس و تشویش و وسواس، تحریک پذیری و تندخویی، احساس ندامت و پشیمانی، یأس و نا امیدی، و بی اعتمادی(۶).
۲-۲-۹-۶. درمان افسردگی
در صورتی که اختلال افسردگی پیشرفته و اساسی باشد، درمان افسردگی یکی از موضوعات بسیار با اهمیت در پژوهش‌های کلینیکی است. زیرا در بیماری افسردگی واکنش ها غیر طبیعی هستند. بنابراین، با وجود پیشرفت­هایی که در درمان افسردگی به وجود آمده است، لزوم انجام پژوهش‌های وسیع‌تری در این مورد کاملاً محسوس است.
از پژوهش‌ها چنین برمی آید که اثر وقایع زندگی و چگونگی تأثیر عوامل محیطی بر نوسانات عاطفی متجلی در یک اختلال، نسبت به تلاش در جهت شناخت علائم بیمارگونه این اختلالات واجد اهمیت بیشتری هستند. پژوهش‌های فراوانی دیگر که ارتباط همبستگی نزدیک بین شیوه‌های زندگی فرد و فراوانی بحران‌ها و اختلالات عاطفی را نشان می‌دهند نیز آشکارا بیانگر ارزش درمانی محیط زندگی فرد و نقش قاطع آن در چگونگی کنترل این اختلالات می‌باشد. از نظر پژوهشگران، اقدامات درمانی بر چهار اصل اقدامات عمومی، از بین بردن عوامل مولد استرس، کمک نمودن به بیمار در جهت سازگاری بهتر، و سرانجام، درمان‌های فیزیکی که ممکن است هدف درمان خاص ژنتیک را به طور ساده تخفیف علائم روانی به منظور امکان بر قراری ارتباط با بیمار باشد، استوار است(۱۸).
به طور کلی درمان بیماران مبتلا به این نوع اختلالات از جمله افسردگی اساسی باید معطوف به چند هدف باشد. اولاً سلامتی و ایمنی بیمار باید تضمین شود. ثانیاً ارزیابی تشخیصی کامل باشد. همچنین، طرح درمانی باید نه تنها به علائم فعلی، بلکه به رفاه کلی بیمار معطوف باشد(۴). در این رابطه تا به امروز روش های درمانی مختلفی مانند روان درمانی، دارو درمانی، و درمان شناختی و غیره در بهبود افراد مبتلا به اختلال افسردگی به کار گرفته شده است. هر چند در گذشته ترکیب روان درمانی و دارو درمانی از مؤثرترین راه درمان اختلال افسردگی اساسی بوده است، امروزه، بر روش های دیگر از جمله گروه درمانگری شناختی- رفتاری بیشتر تمرکز می­ شود.
۲-۳. پیشینه­ی پژوهشی
۲-۳-۱. پیشینه­ی داخلی
- امیدعلی و همکاران(۱۳۸۹) در تحقیقی با عنوان تاثیر تمرینات پیلاتس بر روی فشارخون و برخی فاکتورهای فیزیکی در زن هایی با اضافه وزن به این نتیجه دست یافتند که بر اثر تمرینات ۸ هفته ای پیلاتس کاهش معنی داری در محیط کمر و درصد چربی بدن در گروه تجربی مشاهد شده است که به ترتیب ۵/۸ درصد از چربی، ۳/۷ درصد از توده چربی بدن و ۶/۴ آن درصد از محیط کمر آنها کاسته شده بود. همچنین در تست انعطاف پذیری گروه تجربی در مقایسه با گروه کنترل ۲۸ درصد پیشرفت نشان دادند، ولی تفاوت معنی داری در فشارخون سیستولی و دیاستولی در بین دو گروه کنترل و تجربی مشاهده نشد. آزمودنی های این تحقیق نیمه تجربی، ۳۰ نفر از دانشجویان دختر غیر ورزشکار دارای اضافه وزن با میانگین شاخص توده بدنی ۲۵/۲۶ کیلوگرم بر متر مربع بودند که به طور داوطلبانه در این تحقیق شرکت کردند و به طور تصادفی به دو گروه تجربی و شاهد تقسیم شدند. آزمودنی های گروه تجربی به مدت ۸ هفته، ۳ جلسه در هفته و هر جلسه یک ساعت در تمرینات پیلاتس شرکت کردند. گروه شاهد تمرین خاصی را انجام ندادند و به همان روند قبل از تحقیق خود ادامه دادند. قبل و بعد از دوره تمرینی ویژگی­هایی شامل: وزن، شاخص توده بدنی، درصد چربی (ضخامت چربی زیر پوستی ۴ ناحیه: سه سر بازو، شکم، فوق خاصره، ران)، توده چربی، توده بدون چربی، محیط کمر، توان هوازی، فشارخون سیستول و دیاستول در زمان استراحت، قدرت دست برتر، استقامت عضلانی شکم و انعطاف پذیری (بشین و برس و خیزتنه) اندازه گیری شد(۸).
- علی­زمانی و همکاران(۱۳۸۸) در پژوهشی با عنوان تأثیر تمرینات پیلاتس بر بیماران زن مبتلا به کمردرد مزمن نشان دادند که پس از شش هفته درمان، میانگین شاخص درد و ناتوانی گروه تجربی کمتر از گروه کنترل بود(۰۵/۰>P). همچنین، میانگین میزان استقامت عضلات خم کننده و بازکننده­ی تنه گروه تجربی نیز بیشتر از گروه کنترل بود. باتوجه به یافته­های این پژوهش، تمرینات پیلاتس در بهبود درد، ناتوانی و افزایش استقامت عضلات خم کننده و بازکننده ی تنه مؤثرتر از روش­های درمانی رایج برای بیماران مبتلا به کمردرد مزمن است. در این تحقیق تعداد ۲۸ بیمار زن مبتلا به کمردرد مزمن در دو گروه تجربی(۱۵ نفر) و کنترل(۱۳ نفر) قرار داده شدند. از پرسشنامه ی ناتوانی استوستری و آزمون ایتو برای اندازه گیری متغیرهای این تحقیق استفاده شد(۲۳).
- آصفی و همکاران(۱۳۹۰) در تحقیقی تحت عنوان تاثیر یک دوره تمرین کوتاه مدت و بلند مدت پیلاتس بر دامنه حرکتی مفاصل زنان سالم غیر ورزشکار ۳۵-۲۵ سال دریافتند که تمرینات کوتاه مدت و بلند مدت پیلاتس بر دامنه حرکتی مفاصل زنان سالم غیر ورزشکار ۳۵-۲۵ سال به لحاظ آماری تاثیر دارد. در این تحقیق نتیجه گیری شد که تمرینات کوتاه مدت در هیچ یک از موارد اندازه ­گیری شده تفاوتی به لحاظ آماری به وجود نیاورد. اما تمرینات بلند مدت پیلاتس در فلکشن زان و پلنتار فلکشن مچ پا اندازه ­گیری شده تفاوت را به لحاظ آماری به وجود آورد(۳).
- جعفری و رمضانی(۱۳۹۱) به منظور بررسی اثر هشت هفته تمرین همزمان استقامتی تناوبی و مقاومتی و استقامتی تداومی و مقاومتی بر قدرت، ترکیب بدنی و پروفایل های لیپید در پسران غیرورزشکار ۱۴ تا ۱۷ سال دارای اضافه وزن به این نتیجه رسیدند که در هر دو گروه آزمایشی افزایش معنی­دار در قدرت عضلانی بالا تنه و پایین تنه و کاهش معنی دار درصد چربی بدنی و تری گلیسرید به وجود آمد(۰۱/۰>P). در این پژوهش با توجه به اهداف، ۴۰ نوجوان پسر غیرورزشکار دچار اضافه وزن با میانگین سنی ۳۳/۱۵ سال انتخاب و به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند. همچنین، گروه آزمایش ۱۴ نفر و گروه کنترل ۱۲ نفر بودند. در این تحقیق نتیجه گیری شد که تمرینات همزمان استقامتی تناوبی یا تداومی و مقاومتی موجب بهبود قدرت، بیشینه اکسیژن مصرفی بدن، درصد چربی بدنی و پروفایل­های لیپید خون در نوجوانان پسر غیرورزشکار دچار اضافه وزن می شود(۱۳).
- افضل پور و همکاران(۱۳۹۱) در پژوهش خود تحت عنوان مقایسه ی تأثیر تمرینات پیلاتس و ایروبیک بر عملکرد تنفسی پویا در دانشجویان دختر دارای اضافه وزن، نتیجه گرفتند که شش هفته تمرین ایروبیک و پیلاتس با تکرار چهار جلسه در هفته موجب بهبود شاخص های عملکرد تنفسی در زنان دارای اضافه وزن نمی شود و نمی توان بین تأثیر دو نوع تمرین بر شاخص های عملکرد تنفسی تفاوتی قائل شد. در این تحقیق ۴۵ دانشجوی دختر دارای اضافه وزن با میانگین شاخص توده ی بدنی ۸۱/۱±۰۵/۲۵ به صورت تصادفی به سه گروه ایروبیک، پیلاتس و کنترل تقسیم شدند و شش هفته تمرین را با تکرار چهار
جلسه در هفته اجرا کردند. تمرینات ایروبیک شامل حرکات جهشی و پرشی از تمرینات با تماس پایین به تمرینات با تماس و تمرینات پیلاتس شامل حرکات ارّه، گربه، کشش تک پا، شیرجه­ی فرشته، پیچ ستون مهره ها و … بودند که با شدت ۱۷ تا ۲۷ درصد حداکثر ضربان قلب ذخیره ی افراد به اجرا درآمدند. عملکرد تنفسی با شاخص های ظرفیت حیاتی با فشار (FVC) ، حجم بازدمی با فشار در ثانیه ی اول (FEV1) و نسبت حجم بازدمی در ثانیه ی اول به ظرفیت حیاتی با فشار (FEV1/FVC) بودند که با بهره گرفتن از دستگاه اسپیرومتری مدل ST- 90 و اجرای مانورهای تنفسی متداول اندازه گیری شدند(۷).
- امیدعلی و همکاران(۱۳۹۱) در تحقیقی با عنوان تأثیر تمرینات پیلاتس بر روی برخی عوامل فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی زنان غیر ورزشکار دارای اضافه وزن، دریافتند که درصد چربی، توده چربی بدن و محیط کمر در گروه تجربی پس از دوره تمرینی به طور معنی داری کاهش یافته بود(۰۵/۰>P). همچنین، توان هوازی، استقامت عضلات شکم، انعطا ف­پذیری و قدرت دست­برتر گروه تجربی به طور­معنی داری بیشتر از گروه شاهد بود(۰۵/۰>P). اما وزن کل بدن، شاخص توده ی بدنی، توده ی بدون چربی و فشارخون سیستول و دیاستول گروه تجربی تفاوت معنی­داری را نسبت به گروه شاهد نشان نداد(۰۵/۰<P). در این تحقیق، فقط شرکت کنندگان گروه تجربی به مدت ۸ هفته، و هر هفته ۳ جلسه ی یک ساعته در تمرینات پیلاتس شرکت کردند(۵۸).
- سراج و همکاران (۱۳۹۲) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر تمرینات پیلاتس بر روی ترکیب بدنی و انعطاف پذیری زنان غیر ورزشکار، به این نتیجه رسیدند که یک دوره تمرینات پیلاتس بر درصد BF زنان غیر ورزشکار تاثیر معنی­داری دارد. اما یک دوره تمرینات پیلاتس بر WHR زنان غیر ورزشکار تاثیر معنی داری نداشت. همچنین، یک دوره تمرینات پیلاتس بر BMI زنان غیرورزشکار تأثیر معنی داری نداشت. براساس نتایج این پژوهش، یک دوره تمرینات پیلاتس بر انعطاف پذیری زنان غیر ورزشکار تاثیر معنی داری دارد. در این تحقیق که روی زنان غیرورزشکار ۳۵-۲۵ ساله انجام گردید. ۱۵ زن با میانگین سن ۹/۳۰، وزن ۹۳/۵۹، و قد ۱۶۵ سانتی متر به عنوان گروه مورد، تحت ۸ هفته تمرینات پیلاتس قرار گرفتند و ۱۰ زن با میانگین سن ۳/۳۱، وزن ۶۳/۵۹، و قد ۳/۱۶۲ سانتی متر به عنوان گروه کنترل هیچ تمرین پیلاتسی انجام ندادند(۱۹).
- مختاری و همکاران(۱۳۹۲) در پژوهشی با عنوان تأثیر برنامه تمرین پیلاتس بر میزان افسردگی و بهبود تعادل زنان سالمند نشان دادند که برنامه ۱۲ هفته ای ورزش پیلاتس بر کاهش افسردگی و بهبود تعادل زنان سالمند مقیم خانه ی سالمندان اصفهان تأثیر داشته و موجب کاهش افسردگی و تقویت فاکتور تعادل در آنها گردیده است. در این تحقیق ۳۰ زن سالمند به عنوان گروه تجربی(۱۵ زن) و گروه کنترل(۱۵ زن) انتخاب شدند. برای ارزیابی متغیرهای این تحقیق از تست افسردگی بک و آزمون تعادل(نشستن و برخاستن) استفاده شد. در نتیجه گیری، این تحقیق تمرینات پیلاتس را برای تخفیف افسردگی و پیشرفت تعادل مربوط به افتادن توصیه کرده است(۵۷).
- رشیدی و همکاران(۱۳۹۲) با هدف بررسی اثر تمرینات هشت هفته ای پیلاتس برکاهش افسردگی در زنان یائسه نشان دادند که تفاوت معناداری در میزان افسردگی در گروه آزمون در مقایسه با گروه شاهد، پس از ۸ هفته وجود داشت(۰۵/۰>P). در این تحقیق ۱۰۰ زن مبتلا به افسردگی در سال به طور تصادفی در دو گروه آزمون(۵۰ نفر) و شاهد(۵۰ نفر) قرار گرفتند. گروه آزمون در یک برنامه ی ۸ هفته ای ورزش ایروبیک(هرهفته ۳ جلسه ی یک ساعته) شرکت نمودند، ولی برای گروه شاهد هیچ گونه مداخله­ای انجام نشد. اطلاعات توسط پرسشنامه ی افسردگی بِک^[۸۰] قبل و بعد از انجام ورزش ایروبیک جمع آوری شد. در این پژوهش نتیجه ­گیری شد که تمرین­پیلاتس میزان قدرت­عضلانی و عزت­نفس بیماران را افزایش و باعث کاهش میزان­افسردگی در آنها می شود. همچنین، این ورزش سیستم قلبی- عروقی و تنفس را تعلیم می دهد و بازدهی اکسیژن را می گیرد و به قسمت های مختلف بدن می دهد و موجب کنترل فشار خون و کم کردن وزن اضافی بدن می شود. بنابراین، به نظر می رسد که استفاده از این تمرینات به عنوان یک روش درمانی مکمل سودمند است(۱۵).

تفاوت دو مورد مذکور در آن است که اگر این تغییر وضعیت بصورت عمدی باشد بیمه گر واگذارنده باید خسارت وارده به بیمه گر اتکایی را جبران کند زیرا حسن نیت نداشته و مطمئناً در اثر فسخ یا افزایش میزان تعهد که به صورت ناخواسته به بیمه گر اتکایی تحمیل شده است، موجب بروز زیان برای آن شرکت شده است و اگر توافقی برای جبران خسارت ننمایند به محاکم عمومی مراجعه می کنند. لازم به ذکر است که اگر بیمه گر اتکایی پس از اطلاع از تشدید خطر، به نحوی از انحاء رضایت ضمنی خود را بر ادامه عقد اعلام کند مثلاً یکی از اقساط حق بیمه را دریافت کند یا خسارت وارده را جبران نماید، دیگر حق استفاده به موارد بالا را جهت اعمال حق فسخ ندارد.

لذا بر پایه ی ماده ی ۱۶ سه نکته قابل تأمل است :
۱: تشدید خطر چه عمدی باشد و چه سهوی برای بیمه گر اتکایی اختیاری حق فسخ ایجاد می کند .
۲: در صورت تشدید خطر موارد می باید در مهلت مناسب و مقرر در قانون به اطلاع بیمه گر اتکایی برسد.
۳: در صورتی که بیمه گر اتکایی از تشدید خطر آگاه شود و به نحوی از انحاء اعلام رضایت کرد دیگر حق فسخ را ندارد.
البته همان طور که می دانید در رابطه با بیمه گر واگذارنده و بیمه گذار مستقیم این قواعد به طرق اولی قابل اعمال است و قانون بیمه بر همه ی شقوق بیمه اعمال می گردد .
در رابطه با کاهش خطرات نیز بیمه گر واگذارنده حق دارد از بیمه گر اتکایی درخواست کاهش تعرفه ی بیمه را بنماید.^[۷۷]
در رابطه با بیمه اتکایی قانونی و اتکایی قراردادی حق فسخ به واسطه ی افزایش خطر موضوعیت پیدا نمی کند ولی به واسطه ی اینکه بیمه گر واگذارنده (بیمه گر مستقیم) حق بیمه بیشتری از بیمه گر اتکایی دریافت می کند باید حق بیمه بیشتری نیز به بیمه گر اتکایی خود پرداخت نماید.
همان طوری که در آغاز نیز گفته شد، بنیادی ترین وظیفه بیمه گر واگذارنده پرداخت حق بیمه است و آن در مقابل بهره مندی از مزیت ها و تضمین بیمه ای به بیمه گر می پردازد و این همان خصلت معوض بودن عقد بیمه است.
حال باید دید که چه کسی و کی و کجا و چگونه باید حق بیمه را بپردازد ؟
همان طور که یک بار دیگر نیز در بحث نمایندگی بیمه گر و بیمه گذار بحث به میان آمد، ماده ۵ قانون بیمه مشخص کرده که بیمه گذار ممکن است اصیل باشد یا به نمایندگی یا ذینفع و یا مسئولیت آن را از جانب مالک بر عهده داشته باشد که البته در بیمه اتکایی چون شرکت بیمه گر واگذارنده دارای شخصیت حقوقی است این امر توسط نماینده این شخصیت حقوقی اجرا خواهد شد.
در بیمه اتکایی چه حق بیمه نقد باشد چه اقساط باید در محل اقامت بیمه گر اتکایی پرداخت گردد مگر اینکه توافق دیگری شده باشد.
زمان و تاریخ پرداخت حق بیمه به طور معمول و عرفی همان زمان صدور بیمه نامه است مگر آنکه دو طرف قرارداد تاریخ پسین تری را برای پرداخت حق بیمه تعیین و توافق کرده باشند.
در بیمه ی اتکایی، بیمه گر اتکایی برای تضمین پرداخت حق بیمه تأمین می گذارد. حال اگر بیمه گر واگذارنده اقساط خود را واریز نکرد، بیمه گر اتکایی نیز تأمین را تعلیق نموده و در این مدت تعلیق هرگونه خسارتی نیز رخ دهد از عهده ی مسئولیت بیمه گر اتکایی خارج است ولی بیمه گر واگذارنده هنوز بدهکار اقساطی است که تقبل کرده است مگر آنکه عقد بیمه فسخ شود و بیمه گذار نیز خسارت را بپردازد.
مطلب دیگر در باب پرداخت حق بیمه تقدم بیمه گر نسبت به سایر طلبکاران است که ماده ۳۳ قانون بیمه آورده است و از طرف مقابل نیز ماده ۳۲ قانون بیان می دارد که در صورت ورشکستگی بیمه گر بیمه گذاران نسبت به سایر طلبکاران حق تقدم دارند. پس اگر بیمه گر اتکایی ورشکسته شود، بیمه گر واگذارنده در دریافت طلبش نسبت به سایر بیمه گرها حق تقدم دارد.
مبحث دیگر در تعهدات بیمه گر واگذارنده وظیفه او در هنگام بروز خسارت است که پس از ورود خسارت اولین اقدام این است که سریعاً بیمه گر اتکایی را مطلع نموده و مدارک و گزارش های مربوط به ورود خطر را به نماینده اتکایی ارائه نماید (که البته در خسارت های بزرگ است و در خسارات کوچک معمولاً ماهانه یا فصلی است) و این گزارش باید طوری باشد که شرکت بیمه بتواند از علت و چگونگی وقوع خطر با خبر شود و قادر به بازدید و تحقیق میزان خسارت باشد.
اصولاً اکثر وظایفی که بیمه گذار در برابر بیمه گر مستقیم خود (واگذارنده)دارد، بیمه گر واگذارنده نیز در برابر بیمه گر اتکایی دارد و بالعکس.
لذا ماده ۱۵ قانون بیمه اعلام کرده است که بیمه گذار باید مانع از گسترش خسارت شده و مانعی نیز برای تحقیق بازرسان بیمه گر ایجاد نکنند که در غیر این صورت بیمه گر می تواند خسارت پرداخت نکند و یا از میزان آن بکاهد مگر آنکه ثابت کند عوامل بیرونی که خارج از قدرت او بوده (فرس ماژور) مانع از گزارش دادن به بیمه گر و یا جلوگیری از گسترش خسارت شده است.
گفتار دوم- تعهد بیمه گر اتکایی
قانون گذار در برابر انجام تعهدات یاد شده بیمه گذار، بیمه گر را ملزم و متعهد به جبران خسارت های مورد تعهد طبق شرایط بیمه نامه و پرداخت سرمایه ی بیمه کرده است. البته تعهد بیمه گر در باب بیمه اموال و دارایی ها و تعهد او در باب بیمه های اشخاص از قواعد و ضابطه های ویژه ی آن ها پیروی می کند.
در زمینه بیمه امول در ماده ۱۹ قانون بیمه آمده است «مسئولیت بیمه گر عبارت است از تفاوت قیمت مال بیمه شده بلافاصله قبل از وقوع حادثه با قیمت باقیمانده آن بلافاصله بعد از حادثه، خسارت حاصله به پول نقد پرداخت خواهد شد مگر اینکه حق تعمیر یا عوض در عقد بیمه پیش بینی شده باشد، در این صورت بیمه گر ملزم است موضوع بیمه را در صورتی که عرفاً کمتر از آن نمی شود، تعمیر کرده و یا عوض را تهیه و تحویل نماید در هر صورت حداکثر مسئولیت بیمه گر از مبلغ بیمه شده تجاوز نخواهد کرد».
البته باید گفت که آنچه در عمل در رابطه بین بیمه گر واگذارنده و بیمه گر اتکایی وجود دارد، بدلیل حجم بالای عقود بیمه عملاً بند دوم این ماده یعنی تعمیر و تعویض و… وجود ندارد و فقط به نسبت قراردادی که بسته اند جبران خسارت می نماید.
در باب بیمه اشخاص نیز بیمه گر به علت مقطوع بودن سرمایه بیمه (به ویژه در بیمه ی عمر) متعهد به پرداخت سرمایه مورد تعهد خود است و در مورد هزینه های درمانی (حوادث و بیماری) حداکثر تا سقف تعهد خود مسئول است.^[۷۸]
خلاصه آنکه در بیمه نامه اموال و خسارت بیمه گر متعهد است به پرداخت غرامت و در بیمه نامه اشخاص متعهد است به پرداخت سرمایه مورد توافق.
همان طور که قبلاً هم بیان شد و به صورت فشرده طرح آن خالی از لطف نیست اینکه گاهی مبلغ بیمه شده کمتر و یا بیشتر یا معادل و برابر قیمت مال موضوع بیمه است.
در صورتی که مبلغ بیمه شده بیش از قیمت واقعی باشد آن را (افزودن بیمه شده) می نامند و بدیهی است که تعهد بیمه گر تا همان قیمت واقعی خواهد بود (اصل غرامت) و در صورتی که اضافه پرداخت با قصد تقلب باشد عقد باطل و حق بیمه ها غیر قابل بازگشت است.
در صورتی که مبلغ بیمه شده کمتر از قیمت واقعی باشد آن را کم بیمه شدگی گویند. در این حالت قاعده نسبی سرمایه یا قاعده تناسب خسارت و مبلغ بیمه شده اعمال و اجرا می شود.^[۷۹]
اجرای قاعده نسبی تناسب خسارت یا قاعده نسبی خسارت برای ایجاد تعادل میان تعهدات بیمه گر و بیمه گذار و پشتیبانی از حقوق مؤسسات بیمه در برابر سودجویی های خلاف قانون برخی بیمه گذاران است. البته شایان ذکر است که در صورتی که بیمه گر واگذارنده عمدی در مورد افزون بیمه شدگی نداشته باشد عقد باطل نیست بلکه قابل فسخ است و می تواند به بیمه گذار اولیه رجوع کند، نخست اگر او نیز عمدی نداشت و بیمه گر ( واگذارنده ) تصمیم به انحلال عقد اولیه بگیرد ناگزیر عقد اتکایی در این رابطه نیز منحل می شود و در حالت دوم اگر بیمه گذار اولیه به قصد تقلب مبلغ بیشتری بیمه کرده باشد که عقد باطل و طبق رویه عمل خواهد شد.
حال سوال اساسی این است که در دو حالت بالایی که خود بیمه گر واگذارنده عمدی نداشته است آیا بیمه گر اتکایی مستحق دریافت خسارت است یا خیر؟
برای پاسخ به این سوال باید قائل به تفکیک شد. در مورد اول که بیمه گذار اولیه عمد نداشته است ولی بیمه گر (واگذارنده) حق فسخ را اعمال کند ممکن است عده ای بگویند که چون عمل بیمه گر واگذارنده (یعنی فسخ قرارداد اولیه) موجب شده است بخشی از بیمه ی اتکایی باطل شود پس باید خسارت بدهد ولی آنچه که در جواب باید گفت این است که اعمال یک حق قانونی نمی تواند وسیله ای برای اعمال خسارت بر وی شود و نیازی به پرداخت خسارت ندارد ولی حق بیمه هایی که تا آن زمان پرداخت شده است قابل برگشت نیست. اما اگر اقساط را از پیش پرداخت کرده باشد اضافی پرداختی قابل برگشت است.^[۸۰]
و اگر به صورت عمد اضافه گفته باشد همان طور که بیمه گر (واگذارنده) خسارت دریافت می کند، بیمه گر اتکایی نیز به واسطه ی ابطال آن بخش از بیمه نامه باید سهمی از خسارت را دریافت دارد.
علاوه بر این تعهدات، یک سری انتظارات از بیمه گر اتکایی میرود که با وجود آن بازار بیشتری را نیز جذب خواهد کرد که عبارتند از:
۱- قادر به اداره ریسک های بزرگ باشد.
۲- در نتایج عملیات فنی واگذارنده ایجاد ثبات کند.
۳- از مؤسسه واگذارنده در خسارات سنگین حمایت کند.
۴- توزیع جغرافیایی ریسک های بیمه شده در مطلوب ترین حالت صورت بگیرد.
۵- راهی برای ورود و خروج از بازارهای بین المللی داشته باشد.
۶- توانایی دریافت کمک های فنی و تخصصی را داشته و به واگذارنده نیز منتقل کند.^[۸۱]
نتیجه ی اقدامات فوق موجب خواهد شد که ظرفیت صدور تک تک بیمه ها زیاد شده و متعاقب آن ظرفیت ملی نیز افزایش پیدا می کند. زیرا ریسک خطرهای بزرگ تقسیم می شود، علاوه بر آن می توان شرکت های خارجی را نیز در این ریسک شریک کرد و یک تقسیم جهانی خطر به واسطه بیمه اتکایی بوجود آورد.
مبحث پنجم- انحلال بیمه اتکایی
ابتدا باید گفت انحلال این عقد نیز مانند سایر عقود با پایان یافتن مدت واقع می شود واگر زمانی تعیین نشده باشد هر یک از طرفین از حق فسخ مندرج در توافق نامه استفاده می کنند و گاها نیز فسخ یا ابطال این عقد بامجوز قانون است که در ذیل مفصل بحث خواهد شد.
ماده ۸ قانون بیمه مقرر می دارد: «در صورتی که مالی بیمه شده باشد، در مدتی که بیمه باقی است نمی توان همان مال را به نفع همان شخص و از همان خطر مجدداً بیمه کرد».
البته همان طور که دیدید قید به نفع همان فرد، بیمه اتکایی را از شمول این تعریف جدا کرد زیرا در بیمه مستقیم نفع برای بیمه گذار است و در بیمه ی اتکایی نفع برای بیمه گر واگذارنده است (همان بیمه گر اولیه) و در اتکایی مجدد نفع برای بیمه گر اتکایی است که مال را نزد شرکت بیمه دیگر به اتکایی می گذارد. پس در هر مرحله ذینفع عوض می شود. ولی نمی توان یک بیمه گر واگذارنده یک موضوع بیمه را نزد دو یا چند شرکت بیمه اتکایی بیمه کند زیرا فلسفه بیمه برای جبران خسارت است، نه جلب منفعت، بدین مفهوم که حد اعلای استفاده از بیمه جبران خسارت واقعی است لذا اگر بیمه گر واگذارنده موضوع بیمه را چند جا بیمه اتکایی کند در صورت بروز حادثه ممکن است چند برابر خسارت واقعی بتواند حق بیمه دریافت کند و این خلاف اصول پذیرفته شده بیمه است، زیرا ممکن است باب سوء استفاده بیمه گر واگذارنده را باز کند و ایجاد خسارت های عمدی نماید.
مورد دیگر اشاره شده در این ماده خطر است، که نباید در دو عقد یکی باشد فلذا اگر یک باب منزل را در نزد یک شرکت یا چند شرکت برای ریسک های متفاوت مثل آتش سوزی، سیل، زلزله و … بصورت جداگانه بیمه نامه تنظیم کند مثلاً ۲۰۰ میلیون تومان آتش سوزی بیمه کند و نزد همان شرکت یا شرکت دیگر نیز ۲۰۰ میلیون تومان خطر سیل را بیمه نماید و این در بیمه اتکایی نیز بین بیمه گذار و بیمه گر کاملاً صادق است.
در عین حال اگر متوجه شد که خانه اش ۳۰۰ میلیون می ارزد می تواند برای باقیمانده نزد همان شرکت قرارداد الحاقی امضاء نماید و یا نزد شرکت دیگری بیمه کند. در بیمه اتکایی نیز واگذارنده حق خواهد داشت زمانی که مثلاً بیمه گذار قرارداد الحاقی ایجاد کرد، برای افزایش ایجاد شده، یک قرارداد الحاقی با بیمه اتکایی امضاء کند (البته اگر بصورت اتکایی اختیاری باشد). و اگر اجباری بود خودبخود حق بیمه جدید به حساب بیمه گر اتکایی منظور خواهد شد.
حال این مقدمه برای این بود که ضمانت اجرای ماده ۸ قانون بیمه چیست ؟
در قانون که چیزی نیامده است ولی بر حسب اصول معامله دوم باطل است زیرا کلمه نمی توان در ماده، نفی ابد است و آثار آن بطلان خواهد بود و با روح بیمه که جبران خسارت است منافات دارد.
ممکن است بیمه گر مال را کمتر از قیمت واقعی بیمه کرده باشند مثلاً منزل ۱۰۰ میلیون تومانی را ۵۰ میلیون تومان اعلام کند، مطابق ماده ۱۰ قانون بیمه، بیمه گر متناسب با قیمت واقعی مال خسارت می پردازد مثلاً در مثال بالا اگر منزل ۱۰ درصد یعنی ۱۰ میلیون خسارت ببیند و کارشناس تشخیص دهد که مال در زمانی که بیمه شده است ۱۰۰ میلیون می ارزید ولی بیمه گذار نصف واقعیت را بیان کرده، در چنین حالتی شرکت بیمه ۱۰ درصد مبلغ بیمه شده یعنی ۵ میلیون تومان را پرداخت می کند.

در این پژوهش از روش آمار توصیفی در نرم افزار SPSS به همراه روش‌های تحلیل آماری تی استیودنت (برای اثبات معنی دار بودن وجود بتا) در نرم افزار Eviews و تی استیودنت یک نمونه‌ای^[۵۶] (برای اثبات معنی دار بودن میانگین بازده اضافی) در نرم افزار SPSS استفاده شده است. از دو نوع آمار (توصیفی و تحلیلی) استفاده شده است که به شرح آنها می پردازیم.

۳-۹-۱ آمار توصیفی.

موضوع آمار توصیفی^[۵۷] تنظیم و طبقه‌بندی ، نمایش ترسیمی، و محاسبه مقادیری از قبیل نما، میانگین، میانه و … می‌باشد که حاکی از مشخصات یکایک اعضای جامعه مورد بحث است. در  توصیفی اطلاعات حاصل از یک گروه، همان گروه را توصیف می‌کند و  به دست آمده به دسته‌جات مشابه تعمیم داده نمی‌شود. به طور کلی از سه روش در آمار توصیفی برای خلاصه‌سازی داده‌ها استفاده می‌شود:
استفاده از جداول.
استفاده از نمودار.
محاسبه مقادیری خاص که نشان‌دهنده خصوصیات مهمی از داده‌ها باشند.
در این تحقیق از میانگین به عنوان شاخص مرکزی و از انحراف معیار به عنوان شاخص پراکندگی استفاده می کنیم.

۳-۹-۲ تجزیه و تحلیل تی استیودنت (معنی دار بودن ضریب رگرسیون)

برای پیش بینی مقدار نوسان بازده سهام (درصد نوسانات ناشی از تغییر قیمت سهم) در یک زمان مشخص با توجه به رابطه بازده سهم با بازده شاخص می توان از ضریب بتای بازده هر سهم، طبق فرمول زیر استفاده کرد.
R_i=β×R_m
برای تعین مقدار بتای بازده هر سهم از فرمول رگرسیون استفاده می کنیم (دو متغییری که می خواهیم رگرسیون را برای آنها رسم کنیم عبارتند از درصد تغییرات قیمت سهم و درصد تغییرات مقدار شاخص که شیب خط رگرسیون حاصل برابر با مقدار β می باشد) و برای اثبات وجود این رابطه در یک سطح معنی دارد (در این تحقیق ۹۰ درصد) از آزمون t استیودنت استفاده می شود. آزمون t برای مقایسه و تشخیص تفاوت و رابطه علی استفاده می­ شود، تا تأثیر متغیر مستقل یا رابطه علی موردمطالعه قرار گیرد. بنابراین، آزمون معنی‌دار بودن روشی است که با بهره گرفتن از نتایج نمونه، درستی یا نادرستی فرضیه H₀ را تعیین می‌کند. فرض صفر این آزمون بیان می‌کند که متغیر مستقل بر متغیر وابسته تأثیری ندارد. به عبارت دیگر، ضریب متغیر مستقل برابر صفر است. تصمیم درباره پذیرش یا رد فرض صفر، بر اساس مقدار و احتمال آماره t انجام می‌شود. مقدار آماره t با مقادیر جدول t و احتمال آن با ۱۰/۰ مقایسه می‌شود. در صورتی که احتمال این آماره از ۱۰/۰ کمتر باشد، فرض صفر مبنی بر عدم تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته رد شده و رابطه معنادار بین متغیر مستقل و وابسته مورد پذیرش قرار می‌گیرد.

۳-۹-۳ تجزیه و تحلیل تی استیودنت یک نمونه‌ای (معنی دار بودن وجود بازده غیرنرمال).

هنگامی که در یک پژوهش داده های یک جامعه (یک متغییر) ارائه می شود و سوال معنی دار بودن اختلاف میانگین آن جامعه با صفر مطرح است از آزمون t یک نمونه ای برای تایید وجود آن اختلاف استفاده می شود.
در این تحقیق داده های مربوط به بازده های غیر نرمال سهام محاسبه می شود و بعد با بهره گرفتن از این تست به قضاوت در مورد اینکه آیا میانگین این بازده های غیر نرمال (حاصل کسر بازده انتظاری از بازده واقعی) با صفر اختلاف دارد (که نتیجه گیری شود انتشار صکوک بر نوسان قیمت سهم اثر داشته) یا خیر از آزمون t یک نمونه ای استفاده می‌شود. در فرض صفر، میانگین فوق، برابر صفر فرض می‌شود و در سطح اطمینان ۹۰ درصد با بهره گرفتن از آماره t و جدول t به قضاوت درباره تایید یا رد فرضیه H₀ پرداخته می شود، بدین صورت که اگر مقدار احتمال آماره بدست آمده کمتر از ۱۰ باشد فرض صفر رد می شود (لذا وجود بازده غیرنرمال تایید می شود و درنتیجه وجود تاثیر انتشار صکوک بر نوسان قیمت سهام ثابت می شود) و اگر مقدار احتمال بدست آمده بیشتر از ۱۰ درصد باشد فرض صفر پذیرفته میشود (لذا میانگین بازده های غیر نرمال با صفر اختلاف معناداری نخواهد داشت و در نتیجه وجود تاثیر انتشار صکوک بر نوسان قیمت سهام تایید نمی شود).

۳-۱۰ جمع‌بندی

در این تحقیق ابتدا برای هر شرکت مقدار بتا و آزمون معنی دار بودن رابطه، با بهره گرفتن از آزمون آماری t به طور جداگانه برای تمام نمونه‌ها (۶۰ شرکت) انجام می‌شود و بعد از آن بازده های غیرنرمال را برای هر روز هر شرکت محاسبه کرده و معنی دار بودن اختلاف میانگین این بازده (برای تمام ۶۰ شرکت در یک روز مشخص) توسط آزمون آماری t یک نمونه ای تست می‌شود و در آخر بازده غیرنرمال تجمعی برای هر روز محاسبه شده و آزمون معنی دار بودن اختلاف میانگین این بازده ها با صفر، مجددا توسط آزمون آماری t یک نمونه ای انجام می شود.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل نتایج

۴-۱ مقدمه

پس از معرفی داده‌ها، شاخص‌ها، مدل و روش‌های تخمین در این فصل سعی داریم به برآورد مدل تحقیق بپردازیم. سپس نتایج بدست آمده از این تحقیق بیان می‌شود. در این فصل، مدل و آماره‌های مورد استفاده در این تحقیق برآورد خواهد شد. در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل داده‌ها ،ابتدا هر ضریب بتای بازار بازده هر شرکت همراه با آزمون وجود رابطه بین بازده سهم آن شرکت با مقدار بازده شاخص بازار انجام شده است (با تست رگرسیون با نرم‌افزارEviews).سپس با توجه به پنجره رویداد انتخاب شده (از ده روز قبل از انتشار تا پنج روز بعد، جمعا شانزده روز که با ۱۰- تا ۵+ نامگذاری شده اند و روز انتشار هم روز صفر می باشد) بازده انتظاری هر سهم، از ضرب بتای شرکت در بازده بازار، محاسبه می شود و با کم کردن بازده انتظاری بدست آمده از بازده واقعی سهم در شانزده روز پنجره رویداد، بازده غیرنرمال برای هر روز محاسبه می شود و در سطح اطمینان ۹۰ درصد، معنی دار بودن این میانگین این بازده (از هر ۶۰ شرکت) برای هر روز با آزمون تی یک نمونه‌ای تست می شود (با نرم‌افزار SPSS)که البته این مرحله اختیاری است و در مرحله آخر است که جواب فرضیه‌ها کشف می شود. در مرحله آخر بازده غیرنرمال تجمعی هر روز از پنجره، از طریق جمع بازده غیر نرمال هر روز با روزهای ماقبل، برای تمام شرکت ها محاسبه می شود و با انجام تست تی یک نمونه ای در سطح اطمینان ۹۰ درصد فرضیه اصلی تست می شود (با نرمافزار SPSS). در ادامه برای آزمایش وجود رابطه بین هر یک از مولفه های سه گانه انتشار صکوک (حجم، سررسید، بازده) با بهره گرفتن از نرم‌افزار Eviews تست رگرسیون را انجام می دهیم.

۴-۲ معرفی الگو

تصریح مدل.در این قسمت مدلی معرفی می‌شود که به بررسی اثر انتشار صکوک بر نوسان بازده سهم می پردازد. معادله (۴-۱) این مدل را ارائه می‌کند:
(۴-۱) D_Ri=β×D_Rm+f(V,M,C)
که در آن:
D_Ri: درصد نوسان بازده سهمi
β: شیب تغییرات بازده سهم نسبت به بازده بازار
D_Rm: درصد نوسان بازده بازار
f(V,M,C): درصد نوسان بازده سهم در اثر انتشار صکوک.
V: حجم انتشار صکوک.
M: سررسید اوراق صکوک منتشر شده.
C: نرخ بازده اوراق منتشر شده.

۴-۳ تست وجود رابطه بین نوسان بازده هر سهم با نوسان بازده بازار.

در جدول (۴-۱) اطلاعات مربوط به مقدار β اشاره شده در فرمول (۴-۱) برای هر شرکت (Coefficient) به همراه مقدار آماره t (t-Statistic) و احتمال این آماره (Prob.) به همراه خطای استاندارد (Std. Error) آورده شده است. نحوه محاسبه این مقادیر از طریق ورود داده های مربوط به دو سال اخیر دو متغیر تحت بررسی (بازده روزانه سهم و بازده روزانه بازار) به نرم افزار Eviews و اعمال دستور رگرسیون بوده است.
جدول (۴-۱): اطلاعات مربوط به β و مقدار آماره t و میزان احتمال آماره t و ضریب تغییر بازده سهم نسبت به بازده بازار برای هر شرکت.

مالکیت معنوی : که شامل دانش فنی ، رازهای تجاری و کسب و کار ، کپی رایت ، حقوق مربوط به طرح های گوناگون و نشانه های تجاری است. شکل (2ـ5 ) مدل سرمایه فکری بروکینگ را نشان می­دهد.
شکل (2-5) مدل سرمایه فکری بروکینگ ( خیرخواه ، 1390، ص60 )
مدل روس و همکاران - روس و همکاران ( 1997 ) سرمایه انسانی را به شایستگی ، نگرش و زیرکی فکری تقسیم کردند.
شایستگی : شامل دانش فردی کارکنان و مهارت ها ، استعدادها و دانش فنی آن هاست.
نگرش : نشان دهنده ارزشی است که نتیجه نوع رفتار کارکنان در محل کار بوده و تحت تاثیر انگیزش ، رفتارها و رهبری است.
چالاکی فکری : شامل نوآوری کارکنان ، توانایی انطباق با شرایط و قابلیت استفاده از دانش از یک مفهوم و زمینه به مفهوم و زمینه دیگر است.
روابط : به معنی ارتباط با مشتریان ، عرضه کنندگان ، شرکا استراتژیک و دیگر ذینفعان شرکت می باشد.
سازمان : یک سازمان نه تنها دارای سیستم ها و ساختارهای مشهود است ، بلکه همچنین شامل زیرساخت های نامشهود ، دارایی های معنوی ، فرآیندها و فرهنگ نیز می باشد.
تجدید و توسعه : به عنوان جنبه نامشهود هر چیزی که باعث خلق ارزش در آینده گردیده اما اثر آن در حال حاضر مشخص نیست( خیرخواه، 1390، ص71-70). شکل (2ـ6 ) مدل سرمایه فکری روس را نشان می­دهد.
شکل (2-6) مدل سرمایه فکری روس ( خیرخواه ، 1390، ص61 )
مدل سالیوان - براساس مدل سالیوان سرمایه فکری از سه بعد تشکیل شده است که عبارتند از( خیرخواه، 1390، ص72-71) :
منابع انسانی : در این منابع هوش و خرد کارکنان سازمان در نظر گرفته می شوند.منابع انسانی منشا فن ، تخصص و حافظه سازمانی در خصوص موضوعات مهم و حائز اهمیت برای سازمان هستند. منابع انسانی ، شامل تجارب جمعی ، مهارت و فن عمومی تمام کارکنان بنگاه است.

دارایی های فکری : دانش مشهود طبقه بندی شده و یا توضیحات فیزیکی از دانش خاصی را شامل می شود که سازمان می تواند ادعای مالکیت آن را نموده و بدون ایجاد مشکلی در حقوق معنوی ، آن ها را به سازندگی خرید و فروش کند.هر تکه ای از دانش سازمان ، که معمولا به شکل مستند کاغذی یا کامپیوتری است ، به عنوان دارایی فکری سازمان تلقی شده مورد حمایت و حفاظت قرار گیرد.دارایی های فکری منشا ایده ها و نوآوری هایی هستند که شرکت ها و بنگاه ها آن ها را تجاری می نمایند.
مالکیت معنوی : مالکیت معنوی یک نوع دارایی فکری است که به صورت قانون قابلیت حمایت ، حفاظت و پیگیری را داراست. از موارد مالکیت معنوی می توان به حق اختراع ، حق تالیف ، علائم و نشان تجاری و اسرار و رموز تولید تجاری اشاره نمود. شکل (2ـ7 ) مدل سرمایه فکری سالیوان را نشان می­دهد.
شکل (2-7) مدل سرمایه فکری سالیوان ( خیرخواه ، 1390، ص 65 )
مدل استیوارت- استیوارت هم همچون پژوهش گران قبلی سرمایه فکری را ترکیبی از دو دسته سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری دانسته ، اما سرمایه مشتری را نیز هم سطح با این دو در نظر گرفته ( به جای آن که آن را زیرمجموعه ای از سرمایه ساختاری بداند ). ازسوی دیگر او سرمایه سازمانی را زیرمجموعه ای از سرمایه ساختاری قلمداد کرده است.او عقیده دارد که هر شرکتی هر سه سرمایه مذکور را دارد اما بر اساس شرایط متفاوت ، تاکید بیشتری بر روی یکی از این سرمایه ها می کند.از منظر استیوارت ابعاد سرمایه فکری عبارتند از(خیرخواه، 1390، ص71) :
سرمایه انسانی : که اشاره به مهارت ها و دانش فردی کارکنان شرکت دارد.
سرمایه ساختاری : شامل مالکیت معنوی ، متدولوژی ها ، نرم افزار ، اسناد و مصنوعات دانشی دیگر.
سرمایه مشتری : به معنی ارتباط با مشتریان و عرضه کنندگان است. شکل (2-8) مدل سرمایه فکری استیوارت را نشان می­دهد.
شکل (2-8) مدل سرمایه فکری استیوارت ( خیرخواه ، 1390، ص64)
مدل بونفرر - براساس این مدل سرمایه فکری شامل چهار بعد به شرح زیر است( خیرخواه، 1390، ص72):
سرمایه انسانی : مجموعه ای از دانش فنی و روتین موجود در تفکرات کارکنان.
سرمایه ساختاری : همه آیتم های نامشهود از دانش ضمنی قابل تفکیک هستند.
سرمایه بازار : استعدادهای سازمانی در ارتباط با جهان خارج ( به عقیده بونفر این جز شامل پایگاه داده ، سهم بازار ، شهرت و اعتبار و محصولات و خدمات جدید است ).
سرمایه نوآوری : قابلیت های نوآوری سازمان. شکل (2-9) مدل سرمایه فکری بونفرر را نشان می­دهد.
شکل(2-9) مدل سرمایه فکری بونفرر ( خیرخواه ، 1390، ص66 )
مدل هانس و لاواندال - براساس این مدل منابع شرکت به دو دسته مشهود و نامشهود تقسیم می شود. در این مدل منظور از منابع نامشهود ، سرمایه فکری می باشد که این دو پژوهش گر آن ها را به دو دسته اصلی منابع ارتباطی و شایستگی تقسیم کرده اند.
شایستگی : شایستگی ها به توانایی برای اجرای یک کار خاص اطلاق می شود و به دو سطح فردی (دانش، مهارت ها، استعداد و توانمندی ها) و سازمانی (اطلاعات محورها ، پایگاه داده ها، تکنولوژی و رویه ها) تقسیم می شود.
منابع ارتباطی : منابع ارتباطی نیز اشاره به شهرت شرکت، وفاداری مشتریان، و ارتباطات شرکت با مشتریان دارد(خیرخواه، 1390، ص73). شکل (2-10) مدل سرمایه فکری هانس و لاواندال را نشان می­دهد.
شکل(2-10) مدل سرمایه فکری هانس و لاواندال ( خیرخواه ، 1390، ص 68 )
مدل لین - لین سرمایه های فکری را متشکل از سه جز سرمایه انسانی ، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری (ارتباطات) دانسته است. در زیر اجزای که وی برای هریک از این سه جز در نظر گرفته است را به اجمال بررسی می کنیم.
سرمایه انسانی : سرمایه انسانی شامل فاکتورهای انسانی مانند هوش ، تخصص ، تجربه و توانایی های یادگیری است.این سرمایه تماما و به افراد موجود در درون یک سازمان متکی است و نمی تواند تحت مالکیت سازمان دربیاید.
سرمایه ساختاری : لین اصطلاح رویه و امور جاری کاری را جایگزین عنوان سرمایه ساختاری دانسته و آن را شامل خط مشی ، فرهنگ ، سیستم های اطلاعاتی و نرم افزارهای اختصاصی شرکت می داند.
سرمایه مشتری : همانند بنتیس لین نیز سرمایه مشتری را شناخت کانال های بازاریابی و دانش ارتباط با مشتریان دانسته و جنبه های دیگر مانند ارتباط با رقبا و تامین کنندگان را از اجزای مهم این سرمایه برشمرده است. بر خلاف بونتیس ، لین عقیده دارد که سرمایه مشتری بخش پایانی و هدف نهایی در بحث سرمایه های فکری محسوب نمی شود بلکه دارایی های معنوی این بخش را به عهده دارند که به نوعی مشهودترین جز سرمایه فکری هستند.از نظر وی حق ثبت و اختراع ها و حق التالیف ها مهم ترین اجزا سرمایه مشتری به حساب می آید( خیرخواه، 1390، ص73).
مدل بنتیس
سرمایه انسانی - برترین سرمایه ای که یک سازمان می تواند داشته باشد همانا نیروی انسانی فرهیخته و دارای دانش و خردمند است.سرمایه انسانی است که می تواند باعث تحرک و پیشرفت و یا پسرفت و رکود یک سازمان شود.سرمایه انسانی به دانش فردی کارکنان ، مهارت ها ، توانایی ها و تجربه آن ها در یک سازمان اشاره دارد.ادوینسون و سالیوان^[110] ( 1996 ) سرمایه انسانی را به این صورت تعریف کرده اند: قابلیت های جمعی کارکنان برای حل مسائل و مشکلات مشتریان .دیدگاه سرمایه انسانی می گوید: سرمایه انسانی ، دانش و مهارت فیزیکی و فکری یک فرد است که صاحبش را تبدیل به یک کارگر مولد می سازد.سرمایه انسانی در سطح فردی ، به عنوان ترکیبی از چهار عامل زیر تعریف می شود :( بونتیس ، 1998، ص65 )

• • صفات ژنتیکی و ذاتی فرد

• • آموزش فرد

• • تجربه فرد

• • گرایش و تمایل فرد نسبت به زندگی و تجارت

سرمایه انسانی شامل سرمایه گذاری در آموزش ، یادگیری ، شایستگی و آینده کارکنان است (رفیعی،1390،ص45).
سرمایه ساختاری :
سرمایه ساختاری به یادگیری و دانش مقرر در فعالیت های روزمره گفته می شود.سرمایه ساختاری ، دانشی است که بعد از رفتن کارکنان به خانه ، در سازمان باقی می ماند ( بهرامی و دیگران ، 1390،ص 29).سرمایه ساختاری ، یک سیستم زیربنائی و اطلاعاتی است که توسط آن می توان دانش پنهان افراد را به دارایی جمعی تبدیل کرد. طبق گفته ادوینسون و مالون (1997) سرمایه ساختاری شرکت را قادر می سازد روابطش را با شبکه های داخلی و خارجی ، توسعه دهد.سرمایه ساختاری ، یک زیرساخت است که شرکت برای تجاری کردن نیروی انسانیش به وجود می آورد ( کهن ،1390،ص45). سرمایه ساختاری مخزن دانش غیر انسانی ، شامل تکنولوژی ، اطلاعات ، سیستم ارتباطات سازمان ،که از طریق سخت افزار ، نرم افزار ، پایگاه داده ها ارائه می شوند ( Bataineh et al,2011,p17). سرمایه ساختاری به عنوان حق ثبت اختراع ، علائم تجاری ، سخت افزار ، نرم افزار ، پایگاه داده ها ، فرهنگ سازمانی و قابلیت های درونی یک سازمان شناخته می شود. در سازمان ها سرمایه ساختاری زیر مجموعه سرمایه انسانی است. سرمایه ساختاری مرتبط با روال مند بودن انجام امور سازمانی ، توالی و ترتیب منظم انجام فعالیت های سازمان و همچنین در اختیار بودن نرم افزار و سخت افزار لازم برای انجام امور می باشد.سرمایه ساختاری در اختیار داشتن حق امتیازها و تسهیلات زیرساختی برای انجام فعالیت ها نیز تعریف می شود.بدین جهت ، تاثیر بسیار زیاد و اساسی در انجام کارآمد امور دارد و در نهایت ، موجب بهبود عملکرد و ارزش شرکت را فراهم می آورد.سرمایه ساختاری ، زیر مجموعه سرمایه انسانی است ، زیرا سرمایه انسانی عامل تعیین کننده در شکل سازمانی است.از طرف دیگر ، سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی از یکدیگر مستقل هستند.برای مثال : ساختار سازمان و فرهنگ شرکت می تواند آثار اساسی مستقلی داشته باشند. گذشته از این ، سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی قادرند تا شرکت ها را ایجاد کنند ، توسعه دهند و از سرمایه نوآوری و سرمایه مشتری در یک راه و هدف هماهنگ ، استفاده کنندسرمایه سازمانی شامل دانش نهادینه شده و تجربه کد بندی شده ای است که در داخل پایگاه های داده ها ، ساختارها ، نظام ها و فرآیندهای سازمان می باشد و مورد استفاده قرار می گیرد.سرمایه ساختاری همچنین فراهم کننده سرمایه مشتری و ارتباطات توسعه داده شده با مشتریان کلیدی است. برخلاف سرمایه انسانی ، شرکت می تواند مالک سرمایه ساختاری باشد و به تجارب آن بپردازد. سرمایه ساختاری تابعی از سرمایه انسانی است .بنابراین ، سرمایه ساختاری و سرمایه انسانی در تعامل با یکدیگر به سازمان ها کمک می کنند که به طور هماهنگ سرمایه مشتریان را شکل و توسعه دهند و به کار گیرند (رضایی و همکاران ،1389،صص 64-63).
سرمایه مشتری :
سرمایه مشتری یا ارتباطی شامل وابستگی های برون سازمانی مانند وفاداری مشتریان ، حسن شهرت و روابط شرکت با تامین کنندگان منابع آن می باشد ( نوری و همکاران ، 1389،ص33). سرمایه مشتری عمدتا دربرگیرنده دانش و اطلاع در مورد کانال های بازاریابی و روابط با مشتری است.بونتیس (1998) ، گفت ارزش روابط ایجاد شده با مشتریان ، عرضه کنندگان مواد اولیه و رقبا ، برای رشد آینده شرکت نقش عمده ای ایفا می کند. سرمایه مشتری توان سازمان برای فهمیدن خواست مشتریان در مورد کالاها و خدمات تولیدی است ، به نحوی که از کالاها و خدمات رقبا بهتر باشد. علاوه بر این سرمایه مشتری اشاره به مسائلی مانند اعتماد مشتری ، درک روابط بین شرکت و مشتری و وفادار ماندن به آن رابطه اشاره دارد ( کهن،1390،ص45). سرمایه مشتری یکی از مهم ترین اجزای سرمایه فکری می باشد. سرمایه مشتری پایه اصلی روابط بین سازمان و مشتریان است ( Khalique et al ,2011 ,p344). موضوع اصلی سرمایه مشتری دانشی است که در کانال های بازاریابی و روابط با مشتریان وجود دارد که سازمان از طریق آن کسب و کار خود را توسعه می دهند ( Bontis et al ,2000,p5 ). روابط با مشتریان برای سازمان ها به علت اینکه مشتریان محصولات و خدمات شرکت را خریداری می کنند بسیار با اهمیت است. بنابراین مشتریان منبع اصلی برای ایجاد درآمد سازمان هستند. برای سازمان بسیار با اهمیت است که نیازها و رضایت مشتریانش را تامین کند ( Khalique et al,2011,p344).سرمایه مشتری یا سرمایه رابطه ای بر اساس روابطی است که سازمان با مشتریان ، عرضه کنندگان و ذی نفعان برقرار می کند ( Bontis,1998,p67 ). بنابراین سرمایه مشتری یکی از اجزای با اهمیت سرمایه فکری و اساس رضایت و وفاداری مشتری می باشد (Khalique et al,2011,p344). شکل (2-11) مدل بنتیس را نشان می­دهد.
شکل 2ـ11 : مدل بنتیس ( رفیعی، 1390، ص 140).
2ـ 2ـ 7) کاربرد سرمایه فکری
برای این که سرمایه فکری مورد توجه مدیران واقع شود ، باید به شرکت مزیت رقابتی بدهد و درآمد مالی آن را نیز افزایش دهد. از دیدگاه استراتژیک ، سرمایه فکری را بدین جهت به کار می گیرند که تولید دانش کند و این دانش ، ارزش شرکت را بالاتر ببرد. مارتی^[111] ( 2001 ) گفت: محققانی که در زمینه ایجاد مزیت رقابتی پایدار برای سازمان فعالیت می کنند ، به این نتیجه رسیدند که ، تنها چیزی که به سازمان مزیت رقابتی می دهد ، دانش کارکنان و تخصص آن ها است ، همچنین طریقه استفاده از آن دانش و تخصص و سرعتی که آن دانش ، می تواند محصولات جدیدتری به وجود آورد ، به سازمان مزیت رقابتی می دهد. نقش کلیدی دانش به عنوان منبعی برای مزیت رقابتی این است که سرمایه فکری را به وجود آورد. دانش عامل مهمی است که بر توانایی سازمان برای رقابت در بازار جدید جهانی اثر می گذارد. بولینگر و اشمیت^[112] (2001 ) بیان می دارند که سازمان ها باید دانش را به عنوان یک منبع با ارزش بشناسند و مکانیزمی برای افزایش مهارت ها و هوشمندی کارکنانشان ایجاد کنند تا از این طریق سازمان خود را تبدیل به یک سازمان دانش محور کرده و آن را قوی تر سازند. مدیران متخصص باید محیط در حال تغییر و ظهور اقتصاد دانش محور را درک کنند.همچنین آن ها باید بدانند سرمایه فکری چیست و چگونه باید آن را مدیریت و مهار کرد تا از طریق توان رقابت پذیری سازمان افزایش یابد.بونتیس ( 1998 ) با انجام یک مطالعه تجربی دریافت که بین عناصر سرمایه فکری و عملکرد تجاری ، روابط مهم ، قابل اعتماد ، اساسی و علی وجود دارد. ژن^[113] و دیگران ( 1999 ) با مطالعه ای که در زمینه سرمایه فکری انجام دادند به این نتیجه رسیدند که شرکت هایی که در آن ها کارکنان به نوآوری می پردازند محصول جدید بیشتری تولید می کنند و از شرکت هایی که بر تکنولوژی قدیمی متکی هستند ، رقابت پذیری بیشتری دارند. آن ها گفتند اگر در شرکت اختراع و نوآوری صورت پذیرد شرکت دارای نرخ برگشت سرمایه بیشتر و نسبت بازار به دفتر بالاتری است. کارنیرو^[114] ( 2000 ) اثر مدیریت دانش بر نوآوری و رقابت پذیری شرکت ها را بررسی کرد. او گفت مدیریت دانش یک ابزار استراتژیک و یک منبع کلیدی برای تصمیم گیری است.وقتی برای تدوین استراتژی از دانش کمک گرفته شود شرکت می تواند استراتژی های رقابتی خود را تدوین کند که این کار باعث ایجاد محصولات نوآورانه و فناوری های جدید می شود که به این وسیله شرکت می تواند با رقبا به رقابت بپردازد و از آن ها جلو بیفتد. آنل و ویلسون^[115] ( 2002 ) نیز بیان می دارند در آینده ، شرکت های برنده آ ن هایی نیستند که فقط یادگیرنده باشند ، بلکه آن شرکت هایی برنده خواهد بود که بتوانند دانش را استخراج و آن را به صورت آئین نامه تدوین کنند و نه اینکه فقط آن را در کارکنان یا ماشین ها ذخیره نمایند. هورویتز^[116] و دیگران ( 2002 ) از روش بررسی لو و فنگ^[117] ( 2001 ) برای تعیین ارتباط میان اقدامات مدیریت، عملکرد منابع نامشهود و بازگشت سرمایه استفاده کردند.یافته اصلی مطالعه آن ها این بود که ایجاد ارزش از طریق عملکرد منابع نامشهود ، مهم ترین عامل بازگشت سرمایه است. تحلیل ها نشان داد که شرکت ها باید سرمایه فکریشان را مدیریت کنند تا بتوانند بازگشت سرمایه بیشتری داشته باشند. ریلاندر و پپارد^[118] ( 2002 ) نیز یک چهارچوب مفهومی پیشنهاد کردند که استراتژی رقابتی ، هویت و سرمایه فکری را به هم متصل می کند و به نظر می رسد برای شرکت های دانش محوری که در محیط هایی با عدم اطمینان زیاد ، به رقابت می پردازند ، مناسب است.این مفهوم ، دیدگاه و استراتژی مبتنی بر ارزش ( که نشان می دهد شرکت می خواهد در آینده چگونه و در کجا باشد) و مفهوم هویت (هویت شرکت چیست) را به منابع سرمایه فکری شرکت متصل می کند. از جمله مهم ترین و بیشترین منابع در یک شرکت دانش محور ، منابع سرمایه فکری هستند که شامل ساختارها ، فرآیندها ، سیستم ها ، فرهنگ ، عنوان تجاری ، شایستگی ها و روابط با مشتریان است. منابع مالی و فیزیکی ، از منابع سرمایه فکری حمایت می کنند و بخش تکمیلی استراتژی شرکت هستند. این مدل ارتباط بین استراتژی و منابع را از دیدگاه سرمایه فکری شرح می دهد و در شکل (2-12) نشان داده شده است.وریآ