نمودار ۴-۳۳ نشان می‌دهد که نرخ همپوشی تست در خزانه‌های بهینه کمتر از خزانه‌ی عملیاتی است و دارای کوچکترین نرخ همپوشی تست را در همه‌ی سطوح توانایی هستند. نتایج حاصل از تحلیل کجی نرخ مواجهه‌های سؤال، درصد سؤالات بیش مواجهه شده و به همراه نمودارهای ۴-۳۴ تا ۴-۳۶ نشان می‌دهند که میزان مواجهه‌ سؤالات در خزانه‌های بهینه به حداقل مقدار خود می‌رسد. به عبارت دیگر، با وجود اینکه تعداد سؤالات در خزانه‌های بهینه کمتر از خزانه‌های عملیاتی است، این تفاوت بسیار زیاد است. همانطور که جدول ۴-۱۴ نشان می‌دهد، نرخ کجی مواجهه‌ سؤال و درصد سؤالات بیش مواجهه شده در خزانه‌های بهینه از خزانه‌ی عملیاتی متفاوت است. با وجود اینکه تعداد سؤالات بسیار کمتر است. امّا، نسبت به خزانه‌هایی که پهنای ۲/۰ داشتند، دارای نرخ مواجهه‌ و همپوشی تست بیشتری است. البته این نتایج طبیعی است. همچنین، نرخ سؤالات کم مواجهه شده در خزانه‌ی MRP (ROP_11) بیشتر از دو خزانه‌ی دیگر است.
نمودار۴-۳۳: نرخ همپوشی تست مشروط به Ɵ با S-H

نمودار ۴-۳۴: درصد سؤالات بیش مواجهه شده در مدل R (ROP_10) با S-H

نمودار ۴-۳۵: درصد سؤالات بیش مواجهه شده در مدل MRP (ROP_11) با S-H

نمودار ۴-۳۶: درصد سؤالات بیش مواجهه شده در مدل MTI (ROP_12) با S-H
نمودار ۴-۳۷ میانگین آگاهی تست را در سطوح متفاوت توانایی، در همه‌ی خزانه‌های سؤال نشان می‌دهد. خزانه‌ی MRP در تمام سطوح توانایی آگاهی بیشتری فراهم می‌کند، امّا نسبت به خزانه‌هایی که کنترل مواجهه نداشتند، در سطوح توانایی بالای ۲ آگاهی کمتری ایجاد می‌کند. دلیل این امر این است که، توزیع سؤالات در خزانه متعادل‌تر شده است و از مواجهه‌ بیش از حد سؤالاتی با ضرایب تشخیص بالا جلوگیری می‌شود. خزانه‌ی R آگاهی تقریباً مشابهی با خزانه‌ی عملیاتی ایجاد می‌کند. خزانه‌ی MTI نسبت به سه خزانه‌ی دیگر به طور معناداری آگاهی کمتری ایجاد می‌کند، امّا فراتر از میزان آگاهی هدف می‌باشد. این نتایج با خزانه‌هایی که با پهنای ۲/۰ ایجاد شدند، الگوی تقریباً مشابهی دارد، امّا در خزانه‌هایی با پهنای ۴/۰ ، تنها کاهش اندکی در میزان آگاهی نسبت به خزانه‌هایی که با پهنای ۲/۰، ایجاد شده است. بنابراین، نتایج نشان می‌دهد که اگر عامل کنترل مواجهه در طراحی خزانه‌ی سؤال وارد شود، پهنای b-bin ها می‌تواند اهمیت کمتری نسبت به زمانی‌که عامل کنترل مواجهه وارد نمی‌شود، پیدا کند.

نمودار ۴-۳۷: متوسط آگاهی تست مشروط به توانایی واقعی در خزانه‌های سؤال با S-H (b-bin: 0.4)
نمودارهای ۴-۳۸، ۴-۳۹ و ۴-۴۰ به‌ترتیب خطای استاندارد اندازه‌گیری، اریب و میانگین مجذور خطا را در سطوح متفاوت توانایی در هر چهار خزانه نشان می‌دهد. نمودار ۴-۳۸ نشان می‌دهد که مقادیر خطای استاندارد اندازه‌گیری در سه خزانه‌ی بهینه در سطوح توانایی زیر ۵/۱ تقریباً مشابه است و کمتر از خزانه‌ی عملیاتی است. مخصوصاً این مقادیر در سطوح توانایی بالاتر از ۵/۱ در خزانه‌ی MRP و MTI به حداقل مقادیر خود می‌رسند. همچنین، میزان اریب در سه خزانه‌ی بهینه در اغلب سطوح توانایی کمتر از خزانه‌ی عملیاتی است. مقادیر MSE خزانه‌های بهینه در همه‌ی سطوح کمتر از خزانه‌ی عملیاتی است.
نمودار ۴-۳۸: خطای استاندارد اندازه‌گیری (CSEM) در خزانه‌های سؤال با S-H (b-bin: 0.4)
نمودار ۴-۳۹: اریب شرطی (conditional-Bias) در خزانه‌های سؤال با S-H (b-bin: 0.4)
نمودار ۴-۴۰: میانگین مجذور خطا (CMSE) در خزانه‌های سؤال با S-H (b-bin: 0.2)
خلاصه‌ی مرحله‌ی سوم و چهارم
نتایج نشان داد که بدون توجه به عامل پهنای b-bin خزانه‌های سؤال بهینه‌ای که با کنترل مواجهه‌ S-H طراحی شده‌اند بهتر از خزانه‌های سؤال عملیاتی از نظر اندازه خزانه، دقت اندازه‌گیری و امنیت آزمون عمل کردند. بنابراین، مکانیزم کنترل مواجهه خیلی خوب کار کرد. زیرا نرخ‌های مواجهه برای همه‌ی سؤالات در حدود و یا پایین‌تر از نرخ مواجهه‌ هدف (۳۳/۰) بود. بررسی دقیق‌تر به دقت اندازه‌گیری در هر یک از سطوح توانایی و بررسی نمودارهای مربوط به آگاهی شرطی تست، نشان داد که، خزانه‌های سؤالی که با کنترل مواجهه‌ سؤال طراحی شده‌اند، دارای دقت بیشتری نسبت به خزانه‌هایی که بدون کنترل مواجهه طراحی شدند، بودند. همچنین، در بیشتر سطوح توانایی نیز دارای آگاهی بیشتری بودند. این نتیجه به این دلیل بود که، سؤالات اضافه شده به خزانه‌های بهینه با کنترل مواجهه‌ S-H دارای سؤالاتی با ضرایب تشخیص بالاتری بودند. البته این نکته قابل بیان است که در برخی سطوح توانایی میزان آگاهی مشابهی با خزانه‌های بدون کنترل مواجهه داشتند. از نظر دقت اندازه‌گیری خزانه‌های بهینه‌ای که با پهنای ۲/۰ ساخته شده‌اند، با خزانه‌هایی که با پهنای ۴/۰ طراحی شده‌اند، تفاوت معناداری ندارند. امّا، خزانه‌هایی که با پهنای ۴/۰ طراحی شده‌اند، دارای تعداد کمتری سؤال بودند، که از لحاظ اقتصادی این الگوها را به صرفه‌تر می‌کند.
در مجموع، به نظر می‌رسد که خزانه‌ی MTI از سؤالات موجود در خزانه استفاده‌ی بیشتری می‌کند و دارای حداقل سؤالات کم مواجهه شده می‌باشد. همچنین، از نرخ همپوشی تست کمی با وجود اینکه دارای حداقل تعداد سؤال است، برخوردار می‌باشد. در مجموع، بدون توجه به عامل پهنای b-bin ها، خزانه‌های بهینه‌ی MTI از دقت اندازه‌گیری بالاتری برخوردارند، این نوع خزانه‌ها نسبت به خزانه‌های R و MRP دارای سؤالات کمتری هستند. به طوری‌که میزان دقت و صحت اندازه‌گیری آنها از خزانه‌های MRP در زمانی‌که پهنای b-bin ها برابر با ۲/۰ است، با تفاوت ناچیزی کمتر است و در زمانی‌که پهنای b-bin ها برابر با ۴/۰ است، با تفاوت ناچیزی بیشتر است. در کل، این نوع خزانه‌ها، از امنیت بالایی نیز برخوردارند و از سؤالات استفاده‌ی بیشتری می‌کنند.
بنابراین، توصیه می‌شود که، زمانی‌که به صرفه بودن طراحی خزانه‌های سؤال و امنیت آزمون عامل بسیار مهمی می‌باشند، برای کاهش تعداد سؤالات مورد نیاز در خزانه‌ی CAT از روش MTI با کنترل مواجهه‌ سؤال استفاده شود. امّا، این نکته باید مدّنظر باشد که این خزانه از حداقل مقدار آگاهی برخوردار است. همچنین اگر، در آزمونی دقت و صحت اندازه‌گیری برای طبقه‌بندی و گزینش افراد و امنیت آزمون عوامل مهمی هستند، و به صرفه بودن عامل تعیین کننده‌ای نیست، از روش MRP استفاده شود. زیرا بدون توجه به پهنای b-bin ها، از دقت و آگاهی بالایی در تمام سطوح اندازه‌گیری برخوردارند.
طراحی خزانه‌ی سؤال بهینه با در نظر گرفتن تعادل محتوایی در اجرای  CAT
در این مرحله، خزانه‌های سؤال بهینه با در نظر گرفتن عامل تعادل محتوایی و وزن‌های محتوایی از پیش تعیین شده، طراحی شدند. به طوری‌که، محتوای آزمون CAT، توسط متخصصان موضوعی مشخص شد و پس از توافق کامل میان ۵ متخصص، محتواها به کدهای معینی تبدیل شدند. محتواها به سه مجموعه‌ی اصلی (حسابان-دیفرانسیل، هندسه، جبر) تقسیم بندی شدند. به دنبال آن هر یک از مجموعه‌ها به زیر مجموعه‌های معین (به ترتیب، ۱۸، ۱۶ و ۱۱) تقسیم بندی شدند. سپس از طریق روش برنامه نویسی ریاضی کدهای مربوط به هر یک از محتواها، وارد برنامه‌ی طراحی خزانه‌ی سؤال بهینه شدند. در این پژوهش از روش برنامه‌نویسی خطی (ریاضی) (WDM) برای تعیین محتواها و ایجاد تعادل محتوایی در خزانه‌های سؤال استفاده شد. از طریق این روش تست‌های سنجش انطباقی برای ۶۰۰۰ نفر سرهم شدند. در این روش، ابتدا پیش‌بینی جستجوی راه حلّ برای تست کامل صورت گرفت و همزمان هم قابل حلّ بودن و هم بهینه بودن تست در نظر گرفته شد. این روش جزء روش‌های شهودی حلّ مسائل سرهم کردن تست می‌باشد. با کاربرد روش WDM به صراحت ویژگی‎های آماری و غیر آماری سؤال‌ها با تعادل مطلوبی بین ویژگی‌های اندازه‌گیری و ساختاری در نظر گرفته می‌شود. این ویژگی‌ها به‌وسیله‌ی وزن‌هایی که توسط طراحان تست انتخاب شد، در مدل وارد شدند. به عبارت دیگر، ویژگی‌های محتوایی به عنوان اهداف فرمول‌بندی شدند. انحراف از اهداف محتوایی وزن داده شد و در تابع هدف به همراه فاصله‌ی آگاهی سؤال از مقدار هدف قرار داده شد. انتخاب سؤالات در CAT، بر اساس رویکرد WDM به شکلی تنظیم شد که سؤالاتی انتخاب شوند که به‌طور متوالی کوچکترین مجموع انحرافات وزن‌دار را داشته باشند. برای انتخاب یک سؤال از سه گام پیروی شد: ۱). اگر سؤالی که قبلاً در تست نبوده به تست اضافه شود، انحراف برای هر یک از قیود محاسبه شود. ۲). انحرافات وزن‌دار در میان همه‌ی قیود جمع شود. ۳). در پایان، سؤالی با کوچکترین مجموع وزن‌دار انحرافات انتخاب شود.
در این روش مدل یابی، سؤالات به صورت  نشان داده می‌شود،  متغیر تصمیم‌گیری را نشان می‌دهد. اگر سؤال در تست وارد شود،  و اگر سؤال از تست خارج شود  . در این مدل  صفات تست همراه قیود غیر روان‌سنجی را نشان می‌دهد. حدود پایین و بالای تعداد سؤالاتی که در آزمون دارای چنین ویژگی‌هایی هستند را به ترتیب با  و  نشان می‌دهد، البته ممکن است گاهی با یکدیگر برابر باشد. همچنین، اگر سؤال  دارای ویژگی  باشد،  . و اگر سؤال  دارای ویژگی  نباشد،  .  تعداد سؤالات در خزانه را نشان می‌دهد،  وزن اختصاص داده شده به هر قید را نشان می‌دهد،  و  به ترتیب کسری حد پایین و مازاد حد بالا را نشان می‌دهند.  و  ، به ترتیب، اضافی حد پایین و کسری حد بالا را نشان می‌دهد.  انحراف از آگاهی هدف را برای یک آزمودنی نشان می‌دهد. دو جدول ۴-۱۵ و ۴-۱۶ به صورت خلاصه اطلاعات مربوط به توابع هدف و قیود مربوط به آن را نشان می‌دهد. قیود تست به عنوان ویژگی‌های غیر آماری یا غیر روان‌سنجی، به همراه ویژگی‌های آماری وارد شبیه‌سازی‌های روش اکتشافی مرحله‌ی قبل می‌شود. سپس، انحرافات از این قیدها برای هر یک از ۶۰۰۰ تعداد CAT که از کل خزانه‌ی بهینه سرهم می‌شود، محاسبه می‌گردد. به طور کلی، در این مرحله تلفیقی از دو رویکرد برنامه‌نویسی ریاضی و رویکرد اکتشافی به چشم می‌خورد.
به دلیل کنترل عامل پهنای b-bin ها، در این مرحله، تنها از پهنای ۲/۰ در شبیه‌سازی ها استفاده شد و از بررسی عامل پهنای b-bin در خزانه‌هایی با کنترل محتوایی صرف‌نظر شد. امّا، عامل کنترل مواجهه یکی از مهمترین عوامل موثری است که در این مرحله دستکاری می‌شود. در قسمت زیر، ابتدا در مرحله‌ی اول نتایج مربوط به خزانه‌هایی که با تعادل محتوایی و بدون عامل کنترل مواجهه طراحی شدند و سپس در مرحله‌ی دوم نتایج مربوط به خزانه‌هایی که علاوه بر تعادل محتوایی، مواجهه‌ سؤال را نیز کنترل می‌کنند، را گزارش می‌کنیم.
جدول ۴-۱۵: اطلاعات مربوط به قیود و وزن‌های آزمون‌های CAT در مورد بیشینه‌ کردن آگاهی تست

تابع هدف: به حداکثر رساندن تابع هدف
در ارتباط با قیود زیر

قید
کد قید
وزن
حداقل
حداکثر

طول تست
Test lenght
N1
۲۵
۲۵

N2
۲۰
۲۰

-(مثل نما). وجودمردمدانامثالزر طلاست/ بههرکجاکهرودقدروقیمتشدانند (گلستان:120) ( در فضیلت دانایی)
-(مثل نما).(نگویند از سر بازیچهحرفی/ کزآنپندینگیردصاحبهوش. (گلستان:95) (آدم‌های باهوش و خردمند از هر چیز جزئی نیز، پند و عبرت می‌گیرند.)
-(مثل نما). وقتیافتادفتنه‌ایدر شام/ هرکسازگوشه‌ایفرارفتند روستازادگاندانشمند/ بهوزیریپادشاهرفتند پسرانوزیر ناقصعقل/ بهگداییبهروستا رفتند.(گلستان:155-154) (در فضیلت خرد و خردمندان)
-(مثل نما). هنر چشمهیزایندهاستو دولتپاینده.(گلستان:154) (در فضیلت هنر و دانایی)
-(مثل نما). هنرمند،هرجاکهرودقدربیندوبرصدرنشیندوبی‌هنرلقمهچیندوسختیبیند. (گلستان:154) (در فضیلت هنر و دانایی.)
-(مثل نما). چو کنعانراطبیعتبی‌هنربود/ پیمبر زادگیقدرشنیفزود. (گلستان:180) (فضیلت هنر بر پیامبرزادگی)
-(حکمت). هنربنمایاگر دارینهگوهر/گلاز خارستو ابراهیماز آذر.(گلستان:180) (در فضیلت هنر و دانایی بر اصل و نسب)
- (حکمت). بزرگیبهعقلاستنهبهسال . (گلستان:63) (فضیلت عقل و خرد بر سن وسال)
- (مثل نما). جاهلانچوبهدلیلازخصمفرومانند،سلسلهیخصومتبجنبانند. (گلستان:166) (خصومت نشان فقدان منطق است.)
- (مثل نما). ازاینبهنصیحتنگویدکست / اگرعاقلی،یکاشارتبساست..(بوستان:905) (یک اشاره برای انسان عاقل کافیست)

- (حکمت). نکردندرغبتهنرپروران / بهشادیخویشازغمدیگران. (بوستان: 525) (نباید بر غم و اندوه دیگران شادی کرد.)
(حکمت). قلمزننگهداروشمشیرزن ( … کهحلاجودرزیچهمردوچهزن ) (بوستان: 1072) (فضیلت دانشمند وسپاهی)
-(حکمت). قلمزننگهداروشمشیرزن (… نهمطربکهمردینیایدززن ) (بوستان:1072) (فضیلت دانشمند و سپاهی)
در شتاب و عجله
-(مثل) ايبسااسبتيزروكهبمرد/ خركلنگجانبهمنزلبرد.(گلستان:93) (تأکید بر عدم قضاوت بر ظاهر اشخاص)
-(مثل) انگورنوآوردهترشطعمبود / روزیدوسهصبرکنکهشیرینگردد.( گلستان:145) (تأکید بر داشتن صبر و شکیبایی)
-(مثل). اسبتازیدوتکرودبهشتاب / شترآهستهمی‌رودشبوروز.( گلستان:152) (پرهیز از شتاب و عجله)
-(مثل). بهچشمخویشدیدمدر بیابان/ کهآهستهسبقبردازشتابان سمندبادپایازتکفروماند/ شتربانهمچنانآهستهمیراند.(گلستان:176) (پرهیز از شتاب در انجام امور)
-(مثل). بهتندیسبکدستبردنبهتیغ/ بهدندانگزد پشتدستدریغ.(گلستان:147)(پرهیز از عجله در تصمیم‌گیری و انجام امور.)
-(مثل). تاتریاقاز عراقآوردهباشندمارگزیدهمردهباشد(گلستان:71) (تأکید بر شتاب در حلّ مشکل دیگران.)
-(مثل). رفتنونشتنبهکهدویدنو گسستن. (گلستان:151) (در پرهیز از عجله و شتاب در انجام امور.)
-(حکمت). سخندانپروردهپیر کهن/ بیندیشیدآنگهبگویدسخن.(گلستان: (درنکوهشعجلهوشتابدرگفتار.)
-(حکمت). سخنتانگوییتوانیشگفت/ ولیگفتهرابازنتواننهفت. .گلستان (درنکوهشعجلهوشتابدرگفتار.)
-(مثل). شرطعقلاستصبر تیر انداز/ کهچو رفتاز کماننیایدباز. (گلستان:179) (در نکوهش عجله و شتاب در گفتار و رفتار)
- (مثل). کنونکوشکآبازکمر در گذشت/ نهوقتیکهسیلاباز سرگذشت..(بوستان: 3658) (تأکید بر اقدام سریع در حلّ مشکل)
- (مثل). کنونبایداینمرغراپایبست/ نهآندمکهسررشتهبردتزدست .(بوستان: 3672) (تأکید بر اقدام سریع در رفع مشکل)
در سخن و گفتار
-(حکمت).اگرچهپیشخردمندخاموشیادباست / بهوقتمصلحتآنبه،کهدرسخنکوشی دوچیزطیره‌یعقلاستدمفروبستن/ بهوقتگفتنوگفتنبهوقتخاموشی.( گلستان:53) (تأکید بر سخن گفتن و نیز سکوت بجا)
-(مثل نما). تا مرد سخننگفتهباشد/ عیبو هنرشنهفتهباشد.(گلستان:59) (اهمیّت گفتار در تشخیص شخصیّت اشخاص)
-(مثل نما). چو یکبار گفتیمگو باز پس/ کهحلواچویکبار خوردند،بس.(گلستان:130) (هرچیز گفتنی، یکبار ارزش شنیدن را دارد.)
-(حکمت). زباندر دهانایخردمند چیست؟/ کلیددرگنجصاحبهنر
چو در بسته باشد چه داند کسی / که جوهر فروش است یا پیله‌ور. (گلستان:53) (گفتار نشانه‌ی شخصیّت انسان است.)
-(حکمت). زیانبریدهبهکنجینشستهصمٌّبکم/ بهاز کسیکهنباشد زبانشاندر حکم. (گلستان:53) ( در فضیلت سکوت بر گفتار نا به جاست)
-(مثل نما). فهمسخنگرنکندمدّعی/ قوّتطبعازمتکلّممجوی فسحتمیدانارادتبیار/ تا بزندمردسخنگویگوی. (گلستان:91) (تأثیر متکلّم و مخاطب بر هم.)
-(مثل نما).دانا چونطلبه‌عطاراستخاموشوهنرنمای، نادانچوطبلغازی بلندآوازومیان‌تهی(گلستان:180) (در فضیلت سکوت به جا.)
-(حکمت). خبریکهدانیدلیبیازارد،توخاموشتادیگریبیارد . (گلستان:174) (مراقبت بر دادن خبر)
- (مثل نما). بلبلامژده ‌یبهاربیار / خبربدبهبومبازگذار.(گلستان:174) (مراقبت بر دادن خبر)
- (حکمت). سخنآن‌گهکندحکیمآغاز/ یاسرانگشتسویلقمهدراز کزناگفتنشخللزاید / یاز ناخوردنشزیانآید.(گلستان:110)(تأکید بر خوردن و گفتن به موقع)
- (حکمت). سخنراسراستایخداوندوبن / میاورسخندرمیانسخن.(گلستان:130) (تأکیدبرسخنبهجاگفتن)
- (حکمت). خداوندتدبیروفرهنگوهوش / نگویدسخنتانبیندخموش . (گلستان:130) (تأکید بر سخن به جا گفتن)
- (حکمت). سخنیدرنهاننبایدگفت / کهبرانجمننشایدگفت. (هگلستان:171) (تأکید بر دوری از بدگویی و غیبت)
- (حکمت). حذرکنز ناداندهمردهگوی/ چو دانایکیگویو پروردهگوی. .(بوستان:2894) (در آداب سخن گفتن و پرهیز از نادانان بسیارگوی.)
- (حکمت). سخنتانگوییبر آندستهست/چو گفتهشودیابداوبر تودست. .(بوستان:2907) (در تأکید بر تأمّل در گفتار و رفتار.)
- (حکمت). حقازاهلباطلببایدنهفت .(بوستان: 3522) (با اهل باطل از حق سخن گفتن بیهوده است.)
-(حکمت). نداردکسیباتوناگفتهکار / ولیکنچوگفتیدلیلشبیار. (بوستان:2952) (در فضیلت خاموشی و سکوت.)
پند و نصیحت
-(حکمت). پند گیر از مصائبدگران/تا نگیرند دیگرانبهتوپند.(گلستان:187)(تأکید بر عبرت گرفتن از تجارب دیگران.)
-(حکمت). هرچهمیدانیازنصیحتو پند/گرچهدانیکهنشنوندبگوی.(تأکید بر نصیحت دیگران در هر شرایطی)
-(مثل نما). گر نیایدبهگوشرغبتکس/ بررسولانپیامباشدوبس.(گلستان:191) ( در وظیفه‌ی انسان دانا در ابلاغ پیام و روشنگری)

مشتریانی که به شدت ناراضی هستند اما به علت عدم وجود شرایط رقابتی تامین کننده دیگری را نمی شناسند.
مشتریان حریص
مشتریانی که با وجود رضایت بالا از یک سازمان، همواره در جستجوی تامین کننده ی دیگری هستند که محصول خود را با قیمت کمتر ارائه می کند
مشتریان خطرناک :مشتریانی که با وجود شرایط رقابتی به سراغ دیگر تامین کنندگان می روند اما از هیچ فرصتی برای ابراز عدم رضایت خود از سازمان قبلی هم صرفنظر نمی کنند.در شکل زیر ارتباط رضایت مشتری با وفاداری مشتری و سود آوری سازمان ارائه شده است

شکل۲-۶ ارتباط رضایت مشتری باوفاداری مشتری وسودآوری سازمان

۲-۹-۷) ارتباط رضایت مشتری با انتظارات مشتری

لینگلنفلد رضایت مشتری را از لحاظ روانشناختی، احساسی می داند که در نتیجه مقایسه بین مشخصات محصول دریافت شده با نیازها یا خواست های مشتریان و انتظارات اجتماعی در رابطه با محصول، حاصل می شود. راپ ۲ بر مبنای تعریف فوق، رضایت مشتری را به عنوان یک دیدگاه فردی برای مشتری تعریف می کند که ازلحاظ انجام مقایسات دائمی مابین عملکرد واقعی سازمان و عملکرد مورد انتظار مشتری ناشی می گردد.

شکل۲-۷ ارتباط رضایت مشتری باانتظارات مشتری

۲-۹-۸) روش های اندازه گیری اعتماد مشتری:

بطور کلی متدهای اندازه گیری اعتماد مشتریان را می توان به دو دسته عمده تقسیم نمود:
۱-روش های عینی۲-روش های نظری یا مفهومی
روش های عینی روش هایی هستند که از طریق اندازه گیری شاخص هایی که قویاً با اعتماد مشتریان همبسته هستند بطور غیر مستقیم به اندازه گیری میزان اعتماد مشتریان می پردازند. اعتبار و صحت این مدل ها با شک و تردید همراه است، بنابراین از این روش ها کمتر برای اندازه گیری اعتماد مشتری استفاده می گردد در مقابل، روش های نظری یا مفهومی با بهره گرفتن از ارزیابی نظرات مشتریان بطور مستقیم رضایتمندی آنان را اندازه می گیرند. به همین دلیل اعتبار روش های نظری به مراتب بیش از روش های عینی می باشد. روش های نظری خود به دو دسته روش های رویداد گرا و روش های مشخصه گرا تقسیم می شوند. تقسیم بندی روش های مختلف اندازه گیری اعتماد مشتری به لحاظ نظری را می توان در شکل زیر مشاهده نمود

(شکل ۲-۸ ) روش های اندازه گیری رضایت مشتری

۲-۹-۹) اهمیت اعتماد و روابط بلند مدت خریدار-فروشنده

در اکثر مطالعات، اعتماد همواره یک عنصر تعیین کنند روابط بلند مدت خریدار- فروشنده می‌باشد. بحث اعتماد از بحثهای بسیار مطرح در تجارت است. اعتماد یک جزء اساسی و لاینفک روابط اجتماعی است. با افزایش اهمیت بازاریابی ارتباطی و مدیریت ارتباط با مشتری بحث اعتماد  نیز اهمیت بیشتری یافته است . بازار یابی رابطه ای یعنی: ایجاد، توسعه و حفظ تعاملات سودمند با مشتری. موفقیت بازار یابی رابطه ای در گرو اعتماد می‌باشد چرا که نقش مهمی را در تکامل روابط تجاری ایفا می کند. در واقع بیشترین ارزش و اهمیت اعتماد در بازاریابی به ایجاد و مدیریت روابط دو جانبه بر میگردد (Anderson & Narsu, 1988).
مفهوم اعتماد از دیرباز در کانون توجه پژوهشگران بازاریابی بوده است. در دهه‌ های ۵۰ و۶۰ محققان اهمیت اعتماد را در روابط تجاری شناسایی کرده اند. در دهه ۷۰ تلاش در شناسایی اهمیت اعتماد بصورت میدانی بوده است. در طی دهه ۸۰ اعتماد در زمینه‌های متعدد بسیاری وارد شد. بنابراین مفهوم اعتماد یک مفهوم بسیار قدیمی بوده و متون بسیاری پیرامون آن نوشته شده است با این وجود هنوز هم کارهای بسیاری باقی مانده و زمینه های زیادی جهت تحقیق وجود دارد. بررسی اعتماد در روابط دو جانبه خریدار-فروشنده یکی از همین زمینه ها می باشد(Sevensson, 2001).
باین و بلسا(۲۰۰۴)معتقدند بازار محوری از مجرای جمع آوری و اشاعه اطلاعات و ایجاد دانش و بصیرت پیرامون نیاز و خواسته مشتریان سعی در ایجاد حداکثر ارزش برای مشتریان دارد. اینکار از مجرای روابط با مشتریان میسر می گیرد. چنین ارتباطی  می تواند اعتماد مشتریان را افزایش دهد. روابط بین اعتماد و بازار محوری را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
۱٫       افزایش هماهنگی بین وظایف در سازمان موجب افزایش اعتماد مشتریان به سازمان می شود.
۲٫       افزایش دانش پیرامون مشتریان در نهایت موجب افزایش اعتماد مشتریان به سازمان می شود.
۳٫       افزایش اشاعه اطلاعات از سازمان موجب افزایش اعتماد مشتریان به سازمان    می شود.
۴٫       هر چه پاسخگویی سازمان هنرمندانه تر باشد موجب افزایش اعتماد مشتریان به سازمان می شود.
۵٫       هر چه پاسخگویی سازمان بهتر اجرا شود موجب افزایش اعتماد مشتریان به سازمان می شود.
گرایش طرفین به برقراری روابط بلند مدت به میزان اعتماد طرفین به یکدیگر بر می‌گردد. نوردویر و همکارانش (۱۹۹۰)معتقدند که در مطالعات سنتی گذشته اساساً در برقراری و تداوم روابط بلند مدت بر عامل وابستگی و سرمایه گزاریهای ویژه تاکید  می شده است. در حالیکه وابستگی شرط کافی برای توجیه روابط بلند مدت نمی‌باشد. در واقع عنصر الزامی جهت گرایش به تداوم روابط، اعتماد است. همانگونه که پیشتر عنوان شد در وابستگی و سرمایه گزاری در معامله ویژه تاکید بر شرایط موجود است اما اعتماد موجب تمرکز بر آینده می شود.
در سایه اعتماد ،طرفین باور خواهند داشت که حتی در شرایط غیر قابل پیش بینی آینده همچنان سهمشان از منافع به طور عادلانه حفظ خواهد شد. در حالی که وابستگی و سر مایه گزاریهای ویژه تنها موجب تحمیل تشریک مساعی بین طرفین می شود در این شرایط هر دو طرف می‌کوشند تا این وابستگی را کاهش دهند بنابراین وابستگی  برای تداوم روابط کافی نیست و باید جو توام با اعتماد را برقرار کرد (Gnesan, 1994).
اعتماد مشتری به فروشنده به سه طریق بر گرایش مشتری به روابط بلند مدت اثر می‌گذارد:
۱-ریسک رفتارهای فرصت طلبانه فروشنده در معامله از بین می رود.
۲-خریدار اطمینان می یابد که نابرابری در روابط کوتاه مدت بوده و با گذشت زمان از بین خواهد رفت.

1. 1. هزینه‌های مبادله را کاهش می دهد.

در صورتی که طرفین به یکدیگر اعتماد داشته باشند می توان خطرات رفتارهای فرصت طلبانه را حذف یا تخفیف داد. مادامی که اعتماد وجود دارد، خریداران و فروشندگان باور خواهند داشت که سرمایه گذاری در معامله ویژه  با حداقل ریسک همراه خواهد بود چرا که هر یک از طرفین به احتمال بسیار کمی ممکن است جهت کسب منافع یکجانبه اعمال قدرت نمایند.
همچنین روابط مبتنی بر اعتماد هزینه مبادله کمتری دارند چرا که همان قراردادهای ناقص و نیمه تمام برای ادامه روابط تجاری کافی است زیرا زمانی که طرفین به یکدیگر اعتماد دارند به هنگام مواجهه با شرایط پیش بینی نشده، هر دو طرف به گونه ای که منافع دو جانبه تضمین گردد سازگاریهای لازم را صورت می دهند.
در چنین شرایطی که روابط مبتنی بر اعتماد می باشد خریدار و فروشنده به جای بهره گیری فرصت طلبانه و کوتاه مدت از نابرابریهای موجود سعی می کنند در بلند مدت این مساله را حل نمایند بنابراین می توان گفت اعتماد در روابط تجاری ریسک رفتار فرصت طلبانه را از بین برده و هزینه مبادله را می کاهد. در نتیجه احتمال گرایش مشتری به برقراری روابط بلند مدت با فروشنده افزایش خواهد یافت (Sin et al. 2005).

۲-۱۰)مفهوم اعتماد دربانکداری اینترنتی:

اعتماد یک مفهوم چند بعدی است و ابعاد متفاوتی دارد. در متون مختلف معانی متفاوتی برای اعتماد عنوان شده است. اسونسون دست کم بیست معنی متفاوت از اعتماد که در متون مختلف آمده را ذکر کرده است از قبیل: اطمینان، قابلیت پیش بینی، توانمندی، شایستگی،  تخصص، خیرخواهی، تمایل، حس تجاری، نوع دوستی، انسجام، وفاداری، ایمان، اجماع، سازگاری، شخصیت، مدیریت باز، علاقه، پذیرش، واقعیت و… (Sevensson, 2001).
اکثر تحقیقات اعتماد را اینگونه تعریف می کنند: “میزان باور یک سازمان به حسن نیت و اعتبار سازمان متقابل.” بنابراین اعتماد در چار چوب روابط تجاری دارای دو بعد است: قابلیت اعتبار و حسن نیت.
اعتماد سازی در روابط باید طی  مراحلی که در آن سازمانها از یکدیگر اطلاعاتی را جمع آوری می کنند تا دانش دو   جانبه ای را از یکدیگر بدست آورند، صورت گیرد (Child, 2001).
مفهوم اعتماد نوعی باور، احساس یا انتظار خریدار(فروشنده) می باشد که ناشی از تخصص، قابلیت اتکا و اهداف یا نیات فروشنده(خریدار) می باشد. بر اساس این تعریف اعتماد دارای  دو جزء متفاوت است:
۱-اعتبار : میزان باور خریدار به تخصص و توان فروشنده در جهت عملکردی کارا و اثر بخش
۲- خیرخواهی یا حسن نیت: میزان باور خریدار به نیات و انگیزه‌های فروشنده در جهت انتفاع بیشتر خریدار . یعنی از دیدگاه خریدار چقدر امکان دارد با عوض شدن شرایط و حاکم شدن شرایط جدیدی که هیچ گونه تعهدی نسبت به آن وجود ندارد، فروشنده نیات و انگیزه‌های مثبتی در جهت منافع خریدار داشته باشد.
اعتماد بر مبنای تخصص و توانمندی  سازمان به معنای اعتبار سازمان است یعنی انتظار افراد از اینکه قراردادهای کتبی و شفاهی فروشنده قابل اتکا می‌باشد اما حسن نیت بر انگیزه ها و نیات طرف دیگر مبادله تاکید دارد. این بعد بیشتر به ویژگیها و نیاتی انتسابی به طرف دیگر مبادله بر می‌گردد تا رفتار واقعی و ویژه آن طرف. فروشندگانی که تحصیل منافع دو جانبه را در نظر دارند، نسبت به فروشندگانی که فقط بدنبال منافع خود هستند قابلیت اعتبار بیشتری  دارند. در حالی که اغلب محققان پیشین برای اعتماد تنها یک بعد قایل بوده‌اند. در حالیکه مطالعات بیشتر حاکی از آن است که اعتماد ، ساختاری چند بعدی دارد. هر یک از این ابعاد تاثیر متفاوتی بر تعیین بازه زمانی روابط دارد قابلیت اعتبار نسبت(Ganesan, 1994).

۲-۱۰-۱)اعتماد وبانکداری اینترنتی

موجودیتهای مختلفی از جمله بانکها‍‌، مشتریان و طرفهای ثالث در انجام تراکنشهای بانکی از طریق اینترنت دخالت دارند. دراینجا نقش هر یک را در یک مدل ساده بانکداری اینترنتی تشریح ودر مورد چگونگی ایجاد اعتماد در این زمینه، که پایه آن وب است، بحث خواهیم کرد.
استفاده از سرعت و سادگی منحصر به فرد اینترنت در انجام تراکنشهای بانکی را اصطلاحا بانکداری اینترنتی گویند. در این راستا مشتریان سرویس مورد نیاز خود یا هر گونه تراکنش با بانک را از طریق وب سایت بر روی اینترنت انجام می دهند. از سوی دیگر بانک نیز سرویس هایی خود را روی وب سایت قرار می دهند . شرکت های ثالث نیز با فراهم سازی تکنولوژی ، سیستم های بانکداری تحت وب در بانکداری اینترنتی سهیم می باشند.
برای انجام عملیات بانکی تحت وب لازم است مشتریان دانشی در مورد بانک مربوطه ، سرویسهای مورد نیاز و مشخصات آن ها داشته باشند . بانکها نیز همچنانکه ازفعالیت ها و استراتژی های تجاری بهره می برند ، از زیر ساختهای تکنولوژی جهت پشتیبانی از وب سایتهایشان استفاده می کنند (نظیر سرورها، سیستمهای اطلاعاتی، پایگاه داده ،سیستمهای پرداخت و مکانیسم های امنیت و محرمانگی ). برخی از خدمات پایه مثل نمایش اطلاعات بانکی ، پروسه انجام تراکنشهای بانکی و پشتیبانی از مشتریان (قبل، در طول و بعد از انجام فعالیت بانکی) باید از طریق وب سایتها فراهم شوند.

۲-۱۰-۲)اعتماد در بانکداری اینترنتی

اعتماد بسته به دامنه کاربرد آن دارای تعاریف مختلفی است به صورت عمومی اعتماد را این گونه تعریف می کنند : با اطمینان تکیه کردن بر روی شخصیت ، توانایی، قدرت، حقیقت وراستی هر فرد یا هر چیزی و یا اطمینان و اعتماد به مشخصات و ویژگی های یک شیء یا فرد ویا حقیقت و حالت آن . بعضی نگرشها آن را به عنوان یک پاسخ درونی و شخصی می پندارند عده ای دیگر آن را تنها به عنوان یک ارزیابی منطقی از قابلیت اطمینان فرض می کنند.
بر اساس TTU-T X.509، بخش ۳۰۳۰۵۴ اعتماد این گونه تعریف می شود : .به صورت معمول زمانی میتوان گفت یک موجودیت به موجود دوم اعتماد دارد که موجود نخست فرض کند موجود دوم رفتارش مطابق، با انتظار موجود نخست است(۲۰۰۲,dona)‌

محدودیت های پژوهش……………………………………………………………………………………………….۱۵
تعاریف واژه ها ………………………………………………………………………………………………………۱۶
فصل دوم ………………………………………………………………………………………..۱۷
چهارچوب پژوهش ………………………………………………………………………………۱۸
مروری بر مطالعات …………………………………………………………………………….۳۹
فصل سوم ………………………………………………………………………………………۵۵
مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………….۵۶
نوع پژوهش ………………………………………………………………………………………………………..۵۶
جامعه پژوهش ……………………………………………………………………………………………………..۵۶
روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………….۵۶
مشخصات واحد های مورد پژوهش ………………………………………………………………………………..۵۷
محیط پژوهش ………………………………………………………………………………………………………۵۸
ابزار و روش گرد اوری اطلاعات …………………………………………………………………………………۵۸
تعیین اعتبار و اعتماد علمی ابزار ………………………………………………………………………………….۶۲
روش تجزیه و تحلیل داده ها ……………………………………………………………………………………….۶۲
ملاحظات اخلاقی ………………………………………………………………………………………………….۶۳
فصل چهارم : ……………………………………………………………………………………۶۴
جدول شماره ۱ : میانگین و انحراف معیار سن ، قد و شاخص توده بدنی واحد های مورد پژوهش ……………..۶۵
جدول شماره ۲ :توزیع فراوانی متغییر جنسیت افراد شرکت کننده در مطالعه………………………………….۶۶
جدول شماره ۳ :میانگین وانحراف معیار قطر عروق قبل وبعد از مداخله…………………………………….۶۶
جدول شماره ۴ : مقایسه اختلاف میانگین و انحراف قطر ورید واحد های مورد پژوهش قبل و بعد از مداخله در دو گروه مردان و زنان ………………………………………………………………………………………………….۶۷
جدول شماره ۵ : ضریب همبستگی تغییرات قطر عروق با متغییر های سن ؛ وزن ؛ قد و شاخص توده بدنی واحد های مورد پژوهش ………………………………………………………………………………………………….۶۸
جدول شماره ۶ : ارتباط متغییر جنسیت با میزان تغییر قطر ورید در افراد شرکت کننده در مطالعه ……………۶۸
جدول شماره ۷ : بررسی تاثیر متغییر سن ؛ وزن ؛ قد و شاخص توده بدنی بر مقدار تغییر قطر ورید در افراد شرکت کننده در مطالعه ……………………………………………………………………………………………….۶۹
فصل پنجم : ……………………………………………………………………………………۷۱
بررسی یافته های پژوهشی ……………………………………………………………………………………۷۲
تنیجه گیری نهائی ……………………………………………………………………………………………..۷۴
کاربرد یافته های پژوهشی …………………………………………………………………………………….۷۵
پیشنهاد برای تحقیقات اینده …………………………………………………………………………………….۷۵

منابع : …………………………………………………………………………………………۷۷
ضمیمه : ……………………………………………………………………………………….۸۰
خلاصه انگلیسی ……………………………………………………………………………………………….۸۱
تائید دانشگاه ……………………………………………………………………………………………………۸۲
فرم اطلاعات شخصی ………………………………………………………………………………………….۸۳
فرم رضایت اگاهانه …………………………………………………………………………………………….۸۴ ‍‍‍‍‍
فصل اول :
زمینه پژوهش :
در اقدامات پزشکی مدرن ، بیش از ۸۰ در صدافراد بستری شده در بیمارستان در طی زمان بستری شدن ، درمان داخل وریدی دریافت می کنند و در بسیاری از آنها این اقدام بعد از ترخیص هم ادامه خواهد داشت .امروزه مواد داروئی و غیر داروئی زیادی نظیر داروهای داخل وریدی ، مایعات تزریقی ،مواد تغذیه ای ، خون و فراورده های خونی را می توان از طریق داخل وریدی و در شکل های محیطی یا مرکزی برای بیماران مورد استفاده قرار داد (۳و۱،۲ )^.
جاگذاری کاتتر وریدی متداول ترین اقدام تهاجمی انجام شده در بیماران بستری در بیمارستان است و در بسیاری از موارد به عامل نجات دهنده جان بیمار بدل می شود (۵و۱،۳،۴ ) .
در کشوری نظیر آمریکا نزدیک به ۲۰۰ میلیون کاتتر عروق محیطی سالانه استفاده می شود و این اقدام درمانی تهاجمی ، سالانه ، هزینه ای بالغ بر ۱۴۰ بیلیون دلار به سیستمهای بهداشتی درمانی این کشور تحمیل می کند (۲) .
نقاط فراوانی برای وارد کردن کاتتر وریدی وجود دارد. ورید های تحتانی دست یا وریدهای ساق پا می تواند بعد از ورید های ساعد نقاط مناسبی برای رگ گیری باشند . اگر جاگذاری کاتتر وریدی در این نقاط مشکل باشد وریدهای ناحیه کوبیتال میانی معمولا” قدم بعدی برای جاگذاری کاتتر وریدی خواهد بود (۲) .
هر تلاش ناموفق برای وارد کردن کاتتر وریدی می تواند ناراحتی بیمار را افزایش دهد و درمانها و تستهای آزمایشگاهی لازم برای بیمار را به تاخیر بیاندازد (۶) . تلاش های اضافی برای این روش تهاجمی باعث افزایش خطر برای پرسنل ( مثل فرو رفتن سوزن آلوده به بدن )می شود و به دنبال آن با خطر عوارض ناشی از آن ( مثل هپاتیت و ویروس ایمنی اکتسابی ) همراه خواهد بود (۱۱و۶).
موارد استفاده فراوانی برای وارد کردن کاتتر در عروق محیطی وجود دارد که از موارد استفاده می توان به دادن مایعات داخل وریدی ( مثلا” وقتی که تغذیه از راه دهان مقدورنباشد)،تزریق فراورده های خونی ، دادن دارو ( چه به شکل مداوم و چه به طور متناوب ) ، استفاده در بسیاری از اقدامات و روش های تهاجمی و استفاده برای بیمارانی که از نظر علائم حیاتی بی ثبات هستند ، را نام برد(۱۰و۱،۴،۷) .موارد عدم استفاده از جاگذاری کاتتر وریدی محیطی شامل التهاب و عفونت در محل مورد نظر ، عدم استفاده ازعروق جلوی بازو در بیماران مبتلا به نا رسائی کلیوی ( ممکن است برای فیستول گذاری لازم باشد ) و وقتی که از داروهای محرک در داخل عروق کوچک استفاده می شود نام برد(۸و۱۲) .
دسترسی سریع به سیستم قلبی عروقی بیماران ، در درمان بیماران مخصوصا” دارو درمانی اورژانسی ضروری است (۸)وعلاوه بر این امکان احیاء مجدد حجم داخل عروقی از دست رفته و در صورت لزوم استفاده از دارو و خون را امکان پذیر می نماید(۱۳و۸،۱۱) .
سختی در جاگذاری یک خط داخل وریدی محیطی یک تجربه بسیارمتداول و ناامید کننده برای پرستاران مخصوصا” آنهائی که از کودکان و بیماران بخشهای ویژه مراقبت می کنند است^{(۱۲،۸،۷)} .
وارد کردن یک کاتتر در موارد سوء مصرف مواد مخدر وریدی ، استفاده طولانی مدت از دارو های داخل وریدی بیمارانی که به طور دوره ای شیمی درمانی می شوند به شکل فاجعه امیزی مشکل است . این اقدام هم چنین در کودکان و بچه ها ، بیماران با کمبود مایعات بدن ( دهیدراتاسیون ) ، افراد با جریان خون محیطی ضعیف ، عوامل روحی ، بیماران با بافت اسکار فراوان، بیماران چاق وافراد سیاه پوست مشکل است (۱۳و۱،۶،۷،۱۱). علاوه بر این در بیمارانی که از تزریق می ترسند و یا کسانی که تجربهجا گذاری کاتتر وریدی نا موفق را داشته اند مشکل تر و پیچیده تر خواهد بود چون ترس باعث فعال شدن سیسم عصبی سمپاتیک می شود و این عامل انقباض عروق را به دنبال دارد . وقتی که اولین اقدام بی نتیجه می ماند تقریبا” بیماران یک درجه ای از فعالیت سمپاتیک را تجربه می کنند که به طور فزاینده ای وارد کردن کاتتر رامشکل می کند . هم چنین باعث دست پاچه شدن پرسنل می گردد ، بنابراین مهم است که یک کاتتر به سرعت و در اولین تلاش وارد شود (۷و۶).
برای کنترل ظرفیت ورید های بدن مهمترین سیستم ،‌ سیستم عصبی سمپاتیک است . عوامل فراوانی باعث انقباض عروق بدن می شوند مثل کاهش درجه حرارت پوست ، کاهش فشار خون ، استفاده از نیکوتین و کافیئن (۱۴و۶،۱۱) .
دارو هائی مثل نور آدرنالین و همچنین درد بر اثر تلاش های چند مرتبه ای برای وارد کردن کتتر یا ترس از انجام این اقدامات می تواند دسترسی به عروق را مشکل کند(۱۴و۶،۱۱).
در اکثر موارد جهت وارد کردن کاتتر از الکل استفاده می شود این تکنیک استاندارد چندین عیب واضح دارد : الکل یا هر ماده دارای اتیل یا ایزوپروپیل ، اگر چه در دیدن یک رگ کمک کننده است ، و هم چنین در تمیز کردن پوست ناحیه به کار می رود ولی یک عامل منقبض کننده عروق است که باعث کاهش اندازه ورید ها می شود(۳).

عملکرد در جو تابعی از تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در سنبله است تعداد سنبله در مترمربع یکی از اجزای عملکرد است که بیشتر اثر آن را در تولید محصول دارد؛ و تعداد دانه در سنبله تابعی از شرایط محیطی فتوسنتز و فراهم بودن مواد غذایی در این مرحله از رشد می‌باشد. با افزایش مقدار نیتروژن تعداد سنبله در مترمربع به طور معنی‌داری افزایش می‌یابد پنجه زنی نقش اصلی را در تولید سنبله در مترمربع دارد و عمدتاً تحت تأثیر میزان رطوبت و نیتروژن است که در مراحل اولیه رشد در دسترس گیاه است (بهنیا ۱۳۷۳). ریشک یکی از آخرین اعضایی است که در گیاه ظاهر می‌شود احتمالاً تحت تأثیر شرایط نامساعد محیطی قرار می‌گیرد تأثیر ریشک بر عملکرد عمدتاً به دلیل زیادتر شدن متوسط وزن دانه‌ها می‌باشد (بهینا ۱۳۷۳).
۱-۱۱- اجزای عملکرد دانه:
فرایندهای تولید مواد فتوسنتزی باید با اجزای تشکیل دهنده عملکرد هماهنگ باشد در این رابطه توانایی گیاهان در انتقال مواد فتوسنتزی بهدانه حائز اهمیت است. روابط بین فرایندهای تولید مواد فتوسنتزی و عملکرد اقتصادی غلات نسبت به سایر گیاهان زراعی پیچیده‌تر می‌باشد این پیچیدگی بدان علت است که شرایط مطلوب برای تولید عملکرد بیولوژیکی بالا متفاوت از شرایط مطلوب برای تولید عملکرد اقتصادی بیشتر است عملکرد دانه غلات (Y) را می‌توان به سه جزء اصلی تقسیم کرد.

(E) تعداد سنبله در واحد سطح
(G) تعداد دانه در سنبله
وزن هزار دانه بر حسب گرم (W) (Ton/ha)Y=E.G.W.
البته تعداد سنبله در واحد سطح به نوبه خود از دو جزء دیگر یعنی کل پنجه‌های تولید شده و نسبتی از پنجه‌ها که می‌تواند سنبله تولید نمایند، تعیین می‌شود (انیس و بلک ویل ۱۹۸۱). اثر متقابل ژنوتیپ – محیط با تأثیر در اجزاء فوق‌الذکر عملکرد تعیین می‌کنند. هیچ یک از اجزای عملکرد به تنهایی عامل تنوع موجود در عملکرد نمی‌باشد (داروینکل ۱۹۸۷). بر اساس پژوهش‌هایی که تا به حال انجام گرفته است، بیشترین تأثیر عملکرد را از اثر توأم ۳ جزء مذکور دانسته‌اند ولی ویژگیهائی از گیاه نیز وجود دارد که مستقیم و غیر مستقیم بر روی عملکرد تأثیر داشته و بایستی در نظر گرفته شوند.
۱-۱۱-۱- سنبله:
از نظر انتوژنیک تعداد سنبله اولین جزء عملکرد می‌باشد. تعداد سنبله با محصول دانه همبستگی مثبت نشان داده است (داروینکل ۱۹۸۷، نرسون ۱۹۸۰ و مورگان ۱۹۳۸). تعداد سنبله به طور بالقوه باعث افزایش عملکرد می‌شود، زیرا تغییر تعداد سنبله باعث افزایش سطح برگ یا منبع فتوسنتزی و نیز ظرفیت مخزن یا محل ذخیره می‌شود (کوالست ۱۹۶۵). از طرف دیگر اگر شرایط محیطی مطلوب باشد، هر گونه افزایش در یکی از اجزاء تشکیل دهنده عملکرد یک رابطه معکوس وجود دارد و پر محصول ترین غلات آنهایی هستند که این اجزاء در آن‌ها در حد متوسطی قرار دارد (علیزاده ۱۳۶۶) و راسموسنوکنل ۱۹۷۰).
با استناد به رابطه مثبت عملکرد دانه و تعداد سنبله، تولید زیاد پنجه را مطلوب دانسته‌اند. درحالی‌که برخی دیگر از محققان بر این عقیده‌اند که برای دستیابی به عملکرد بالا، تولید کم پنجه (دونالد ۱۹۶۸) و یا مرگ‌ومیر اندک پنجه‌ها (کربی و جونز ۱۹۷۷ و جانسون ۱۹۷۵) لازم می‌باشد؛ اما اغلب پژوهشگران بر این عقیده‌اند که حذف کامل پنجه زنی، توانایی گیاه را برای جبران پوشش‌های کم پشت مزرعه‌ای و تغییرات آب و هوایی کاهش می‌دهد. البته جمعیت مطلوب سنبله برای ارقام مختلف و اقلیم‌های متفاوت، تغییر می‌کند (بننت و هینچ ۱۹۷۳). تعداد سنبله‌ها پایین‌تر از حد بهینه ممکن است به علت تراکم پایین بذر بوده باشد (دانیال ۱۹۸۲) که می‌تواند عملکرد را کاهش دهد (اسکات ۱۹۸۳). رابطه بین عملکرد دانه و تعداد سنبله در گندم به صورت منحنی پا را بول یک سر پهن می‌باشد (هولایدی ۱۹۶۰، دانیال ۱۹۸۲).
ناحیه سر پهن در شرایطی اتفاق می‌افتد که رقابت پنجه‌های بارور یا تنش‌های محیطی باعث کاهش در تعداد دانه هر سنبله می‌شود و یا تعدادی زیاد سنبله از پنجه‌های جوان ناشی می‌شود و موقعیت آن‌ها درون تاج پوشش گیاهی به نحوی است که تمایل به داشتن محصول کمتر در مقایسه با پنجه‌ها مسن‌تر دارند (دانیال ۱۹۸۲). طرف نظر از تفاوت در طبیعت، رابطه عملکرد و تعداد سنبله در تراکم‌های بالای سنبله، داده‌های موجود در بسیاری از گزارشات به گونه‌ای که برای تولید عملکرد بالا، نیاز به تراکم‌های بالای سنبله می‌باشد (همپتون ۱۹۸۵). زمانی که تراکم سنبله پایین باشد، تعداد دانه در سنبله و وزن دانه نمی‌توانند به حد نیاز جوابگوی تعداد سنبله پایین بوده باشند و عملکرد را تأمین نمایند (نرسون ۱۹۸۰ و دانیال ۱۹۸۲).
۱-۱۱-۲- تعداد دانه در سنبله
دومین جزء عملکرد در جو و سایر غلات تعداد دانه در سنبله می‌باشد. تعداد سنبلچه ها نیز مبین این صفت است. در طی دوره آغازش سنبلچه ها انتهایی‌ترین بافت‌های آغازین، دارای بالاترین سرعت رشد هستند (کربی ۱۹۸۱). زمانی که حداکثر تعداد بافت‌های آغازین سنبلچه تأمین شد، سنبل جنینی جوهای دو ردیفه در حدود ۲/۰ میلی‌گرم وزن و حدود ۳ میلی‌متر طول دارند. در مرحله آنتزیز وزن سنبل حدود ۲۰۰ میلی‌گرم و طول آن در حدود ۸۰ میلی‌متر می‌باشد. (کربی ۱۹۸۱). لذا دوره بین حداکثر عملکرد بافت‌های آغازین و گلدهی دوره‌ای با رشد خیلی سریع است (کربی ۱۹۸۷). نظر به این که حداکثر عملکرد در یک شرایط محیطی دارای سقفی معین است که از آن نمی‌توان تجاوز کرد؛ بنابراین افزایش تعداد دانه ناچاراً کاهش وزن دانه را به همراه خواهد داشت و برعکس (سرمدنیا ۱۳۶۸). افزایش ظرفیت ذخیره‌ای مخزن که به وسیله تعداد بیشتر دانه هر سنبله ایجاد می‌شود می‌تواند مزیتی برای دستیابی به عملکرد بیشتر باشد. تعداد دانه در درجه اول بستگی به سنبلچه های تشکیل شده دارد که برای هر ژنوتیپ و بر حسب شرایط محیطی متفاوت است. عواملی که نسبت گلچه های بارور در سنبلچه را کنترل می‌کنند ژنتیکی هستند ولی تغییراتی که در فواصل گرده‌افشانی تا رسیدن دانه در گلچه ممکن است رخ دهد، محیطی می‌باشد (مقدم ۱۳۷۲). به طور کلی عواملی که در اوایل فصل رشد عمل می‌کنند، عمدتاً بر تعداد دانه اثر می‌گذارند، درحالی‌که اندازه دانه تحت تأثیر عوامی می‌باشد که بعد از گرده‌افشانی عمل می‌کنند (مقدم ۱۳۷۲). از آنجایی که اجزای محصول در زمان‌های متفاوت تعیین می‌شوند، لذا این اجزاء به طور متفاوتی توسط تغییرات محیطی متأثر می‌شوند. برای مثال در مورد گندم، دمای پایین بین مرحله آغازش سنبلچه ها و گلدهی تعداد پنجه را کاهش می‌دهد. روزهای کوتاه در طی همان دوره تعداد دانه در هر سنبله را کاهش می‌دهد و روزهای کوتاه بعد از گلدهی وزن دانه را کاهش می‌دهد (تورنه و واتسون ۱۹۶۸).
بعد از تأمین تعداد معینی از سنبلچه ها در مراحل اولیه رشد، وزن دانه بعد از مرحله گلدهی و باروری و تشکیل دانه، عملکرد را متأثر خواهد نمود. تجمع ماده خشک در دانه ابتدا آهسته می‌باشد و تا زمانی که وزن آن به حدود ۴ میلی‌گرم برسد، با روند تقریباً ثابتی افزایش می‌یابد (گالاگر ۱۹۷۶). حداکثر دامنه رشد دانه ۹/۰ تا ۲/۲ میلی در روز می‌باشد. (گالاگر ۱۹۷۶). دانه‌های که در مرکز سنبله قرار داند، بالاترین میزان رشد را دارا هستند (مورگان ۱۹۷۱). سرعت رشد دانه اغلب با طول دوره پر شدن رابطه معکوس دارد (گالاگر ۱۹۷۶). اغلب وزن دانه را به صورت مضرب و به صورت وزن هزار دانه بیان می‌کنند. وزن هزار دانه صفتی است ژنتیکی – محیطی که از رقمی به رقم دیگر متفاوت بوده و تحت تأثیر حاصلخیزی خاک، میزان رطوبت خاک، حرارت، آفات و امراض مقادیر مختلفی را نشان خواهد داد (بوکرو و راسماسون) ۱۹۹۰). وزن دانه از اجزای نسبتاً پایداری عملکرد در جو می‌باشد (گارسیا ۱۹۸۰). این پایداری در ارتباط با تحریک ذخایر فتوسنتزی از ساقه و سایر بافت‌های رویشی می‌باشد که می‌تواند کاهش معمول مواد فتوسنتزی را جبران نماید آستین ۱۹۸۰). گزارش شده است که وزن دانه با افزایش میزان بذر و نیز کشت‌های دیرتر تمایل به کاهش دارد (استوسکوف ۱۹۷۴ و لرتر ۱۹۷۱).
۱-۱۲- اهمیت شاخص برداشت (HI)
آن قسمت از عملکرد بیولوژیکی که عملکرد اقتصادی را تشکیل می‌دهد با نام ضریب برداشت یا شاخص برداشت یا ضریب کارایی نامیده می‌شود. تمام این اصطلاحات نشان دهنده انتقال ماده خشک به قسمتی از گیاه است که برداشت می‌گردد. شاخص برداشت به صورت نسبت عملکرد دانه به کل وزن خشک بالای سطح خاک (عملکرد بیولوژیک) تعریف گردیده است و از رابطه زیر به دست می‌آید: (پیر دشتی؛۱۳۷۸ غلامی قاجانی ۱۳۷۶ کوچکی و نصیری ۱۳۶۷).
۱۰۰^* عملکرد بیولوژیک / عملکرد اقتصادی =HI
این ضریب به صورت درصد بیان می‌شود و نیازی به تفسیر فیزیولوژیک ندارد (جارل ۱۹۸۱)
عملکرد یک گیاه زراعی را می‌توان از طریق افزایش کل ماده خشک تولیدی در مزرعه یا افزایش سهم عملکرد اقتصادی (شاخص برداشت) و یا هر دو بالا برد. افزایش عملکرد دانه در بعضی از غلات عمدتاً به علت افزایش شاخص برداشت می‌باشد ولی افزایش عملکرد دانه ذرت ناشی از افزایش عملکرد بیولوژیک و ضریب برداشت گزارش شده است (پیر دشتی ۱۳۷۸ غلامی قاجانی ۱۳۷۶ کوچکی و راشد محصل ۱۳۷۶ بابا ۱۹۶۱).
افزایش عملکرد ممکن است ناشی از افزایش شاخص برداشت یا عملکرد بیولوژیک (کل ماده خشک بالای سطح خاک) و یا هر دوی آن‌ها باشد (رلسماسون ۱۹۷۰٫ اغلب بررسی‌ها نشان داده است که افزایش عملکرد به مقدار زیادی با تسهیم ماده خشک کل دانه، با عدم تغییر در تولید ماده خشک کل، یا تغییر اندک آن مرتبط می‌باشند یعنی به صورت کلی، شاخص برداشت افزایش پیدا کرده است (راسماسون ۱۹۷۰). (آستین و همکاران ۱۹۸۰) محاسبه کردن که به فرض ثابت ماندن عملکرد بیولوژیک، کاهش وزن خشک ساقه به نصف مقدار کنونی و اختصاص این ماده خشک به سنبله ممکن است شاخص برداشت را از حدود ۵/ به ۶۲/ افزایش دهد. معمولاً شاخص برداشت به سهم ماده خشک موجود در اندام‌های برداشت شده از کل ماده خشک تولید شده گیاه مربوط می‌باشد. شاخص برداشت یک نسبت بوده که می‌تواند از طریق افزایش وزن دانه بدون افزایش وزن اندام‌های هوایی دیگر، با افزایش نسبی کمتر آن‌ها، بیشتر شود و یا اینکه عملکرد دانه افزایش نیابد، ولی وزن ساقه کم شود که در حالت دوم جز در گیاهانی که دوره رشد کوتاه‌تری دارند، سودی نخواهد داشت. در حالت اول مطمئناً شاخص برداشت همبستگی بالایی با عملکرد خواهد داشت (آستین و همکاران ۱۹۸۰).
(زیارت وشرد ۱۹۷۳) گزارش کردند که شاخص برداشت تحت تأثیر زمان کود دهی نیتروژن قرار می‌گیرد و هر چه نیتروژن در مراحل پیشرفت تر رشد گیاه استفاده شود شاخص برداشت به میزان بیشتری افزایش می‌یابد جهت حصول حداکثر تعادل بین قسمت‌های رویشی گیاه و مواد ذخیره‌ای تشکیل دهنده عملکرد اقتصادی ضروری است. (راسماسون ۱۹۷۰) با مطالعه شش رقم جو مالت که از سال ۱۹۲۰ به بعد در سه ایالات مینوسوتا، داکوتای شمالی و جنوبی معرفی شده بودند، مشاهده کردند که شاخص برداشت در ارقام جدید. ۳۱/ تا ۴/ نسبت به ارقام قدیمی افزایش داشتند در انگلستان شاخص برداشت جو بهری بین سال‌های ۱۸۸۰ و ۱۹۸۰ از ۳۳/۰ به ۵۰/۰ افزایش یافته است. در آمریکا نیز در بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۷۸ شاخص برداشت جوی مالتی از ۲۷/۰ به ۴۰/۰ افزایش یافته است (تاکیدا ۱۹۸۵). (هیلبیک ۱۹۶۵) می‌گوید از زمانی که شاخص برداشت در ارقام جدید از حدود ۳۲/۰ به ۵۰/ افزایش یافته است، تغییری در بیوماس دیده نشده است.
فصل دوم
بررسی منابع
۲- مروری بر تحقیقات انجام شده
۲-۱- تحقیقات انجام شده
تغذیه گیاه عبارت است از ایجاد شرایط مناسب از نظر تأمین مواد و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به منظور افزایش کمی و کیفی محصول در راستای کشاورزی پایدار، بدون اینکه به محیط زیست لطمهای وارد شود.
امروزه تغذیه گیاهی در ارتقاء سطح کمیت و کیفیت محصول نقش بسزایی دارد. بر این اساس مدیریت تغذیه گیاهی پایهگذاری شده و بر این اصل استوار است که پایداری تولید حفظ و در صورت امکان ارتقاء صنایع از جمله آب و خاک بهبود یابد.
در حقیقت میبایست بین تغذیه گیاه، با نیاز گیاه و حفظ منابع آب و خاک چنان هماهنگی ایجاد شود که خطری برای محیط زیست گیاه نگردد. فعالیتهای کشاورزی سبب برداشت مواد غذایی از خاک توسط گیاهان میشود.
در نتیجه اگر سیستم کشاورزی مانند یک مزرعه بزرگ چنانچه دارای شرایط پایدار (Sus Tainable) باشد، بدین معنی است که مواد برداشت شده از خاک، از منابع دیگری که در دسترس هستند جایگزین میشوند.
اگر شرایط تعادل یا پایداری در سیستم وجود نداشته باشد، گیاه بعدی که کشت میشود با مشکل کمبود مواد غذایی روبرو خواهد شد. در واقع برای کشاورز، از دست رفتن عناصر غذایی خاک به معنای از دست دادن سرمایه است (پناهی کرد لاغری ۱۳۹۰).
رشد مطلوب گیاه و حصول حداکثر کیفیت و کمیت محصول مستلزم وجود مقدار کافی و متعادلی از عناصر پرمصرف و کم مصرف در خاک است. در صورتی که کمبود عنصر یا عناصر غذایی در خاک وجود داشته باشد می‌بایستی به صورت کود به خاک اضافه گردد؛ به عبارت دیگر کود ماده‌ای است که برای تأمین متعادل عنصر یا عناصر مورد نیاز گیاه به طور مستقیم به خاک اضافه می‌شود. در مواردی عنصر مورد نظر به مقدار زیادی در خاک یافت می‌شود، اما به فرم غیرقابل استفاده بوده و یا جذب آن به دلیل وجود مقدار زیادی از یک عنصر دیگر به خوبی انجام نمی‌شود. در این موارد ممکن است از طریق تغییر در وضعیت شیمیایی خاک به رفع مشکلات پرداخت و یا کود را به صورت مایع با غلظت مناسب روی گیاه محلول پاشی کرد. این‌گونه عملیات را نیز کود دهی می‌گویند. تمامی کودی که به خاک اضافه می‌شود جذب گیاه نمی‌گردد، بلکه قسمت قابل‌توجهی از آن به طرق مختلف از دسترس گیاه خارج می‌شود. بخشی از کود داده شده از خاک شسته شده و وارد آب زهکش و سرانجام آب‌های زیرزمینی می‌گردد و آن را آلوده می‌سازد. بخشی دیگر از کود توسط خاک، مواد آلی و میکروب‌ها تثبیت می‌شود. قسمتی نیز تجزیه گشته و به صورت گاز وارد جو می‌گردد. باقی‌مانده کود به تدریج جذب گیاه می‌شود. انتخاب و مصرف کود می‌بایستی با توجه به موجودی و سرنوشت عناصر در خاک، اثر متقابل عناصر با یکدیگر و نیاز گیاه به عناصر انجام گیرد (خواجه پور، ۱۳۸۶).
استفاده از پساب فاضلاب به عنوان یک منبع غذایی گیاهی در تولیدات زراعی و یا به منظور حاصلخیز کردن خاک‌ها از قدیم‌الایام در برخی نواحی آسیا معمول بوده است؛ اما اطلاعات مدون در این زمینه و به خصوص در مورد کاربرد پساب در کشاورزی مربوطه به سال ۱۳۵۱ در Banzlau آلمان (گرهارد) و (روچینگ، ۱۹۱۱) و سال ۱۶۵۰ در Edrnburgh اسکاتلند (استنبرینگ، ۱۹۷۵) است. با توسعه روش‌های تصفیه پساب فاضلاب توجه به استفاده از پساب حاصله از تصفیه‌خانه‌ها در کشاورزی افزایش پیدا کرد (چیس، ۱۹۶۴).
به خصوص این که برخی از متخصصان بر این باورند که بهترین روش برای دفع پساب پخش آن در اراضی کشاورزی است زیرا با این روش چرخه مواد غذایی تکمیل شده و عناصری که در اثر زراعت از خاک خارج شده است دوباره به آن بازگردانده می‌شود (چیس، ۱۹۶۴). از طرف دیگر وارد ساختن پساب به خاک خطر آلودگی محیط و به خصوص رودخانه را نیز کاهش می‌دهد (ادن و همکاران، ۱۹۷۷) بنابراین ایده اولیه استفاده از پساب در کشاورزی به دو دلیل عمده شکل گرفت که عبارتند از
۱) جلوگیری از آلوده شدن رودخانه‌ها ۲) استفاده از مواد غذایی موجود در آن برای زراعت. به تدریج موضوع حفاظت آب و استفاده مجدد از آن در مناطق کم آب نیز به آن اضافه شد. گرچه این سه دلیل هنوز هم به قوت خود باقی می‌باشند اما پیشرفت‌های علمی، ملاحظات اقتصادی و به خصوص تجاربی که تا به حال کسب شده است در پاره‌ای موارد مشوق مردم در استفاده از پساب برای زراعت در مواردی مانع از کاربرد آن می‌باشند. از اواخر سال ۱۸۰۰ و اوایل قرن حاضر استفاده از پساب به تدریج در بسیاری از کشورهای اروپا گسترش پیدا کرد.
فیضی و رضوانی (۱۳۸۷) گزارش کردند تیمار آبیاری با پساب فاضلاب در تمام مراحل رشد گیاه ذرت منجر به حصول بیشترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی گردید. همچنین نتایج نشان داد غلظت نیتروژن در تیمار آبیاری با آب پساب فاضلاب در تمام مراحل رشد گیاه بیشتر از سایر تیمارها میباشد. (یون و کوان، ۲۰۰۱) نشان دادند به منظور استفاده پایدار از پساب فاضلاب تصفیه شده شهری باید روش های مدیریتی صحیح در مورد آبیاری با پساب فاضلاب اعمال گردد.
در حال حاضر در شهرستان زابل سطح وسیعی از مزارع گندم، جو، یونجه و سورگوم با پساب خروجی تصفیه‌خانه پساب فاضلاب شهری آبیاری میشود. شوری بالای پساب این تصفیه‌خانه، زهکشی ضعیف خاکهای منطقه، بارش کم سالانه و تبخیر بسیار زیاد در طول سال از جمله عواملی است که ممکن است در آینده باعث شور شدن خاکهای این مناطق گردد (قنبری و همکاران، ۱۳۸۵).
عابدی کوپایی و همکاران (۱۳۸۲) در پژوهش خود نشان دادند که آبیاری با پساب فاضلاب باعث کاهش شوری خاک گردید، به طوری که خاکهای شور سدیمی منطقه مورد آزمایش به یک خاک با شوری ۱ تا ۲ دسی زیمنس بر متر تغییر یافت.
بر اساس آزمایشی که قنبری و همکاران (۱۳۸۵) بر روی گندم انجام دادند و گزارش کردند به‌کارگیری آب پساب فاضلاب در آبیاری گندم در مقایسه با آب چاه باعث افزایش عملکرد گردید. همچنین کارآیی مصرف آب در تیمارهای استفاده شده افزایش معنیداری نسبت به شاهد نشان دادند. ولی نژاد و همکاران (۱۳۸۱) در تحقیقات خود بر استفاده از پساب تصفیه شده منطقه شاهین‌شهر اصفهان در آبیاری ذرت، اعلام کردند که استفاده از پساب اثر معنیداری بر افزایش سرعت نفوذ نهایی آب به خاک در مقایسه با کاربرد آب چاه داشته است.
عرفانی و همکاران (۱۳۸۱) در پژوهش خود روی گیاه کاهو گزارش کردند وزن اندام هوایی، اندام زیرزمینی، کل مادهتر و خشک گیاهی تحت تأثیر تیمار آبیاری با پساب فاضلاب تصفیه شده شهری افزایش معنیداری داشته است. همچنین در این تحقیق مشخص گردید، غلظت عناصر پر مصرف در گیاه در تیمارهای مختلف نسبت به شاهد افزایش داشته است.
محققان نشان دادند گیاهانی که تحت تأثیر آبیاری با پساب فاضلاب و مصرف کود دامی قرار گرفته بودند، زودتر از سایر تیمارها به مرحله گلدهی رسیدند (ولی نژاد و همکاران، ۱۳۸۱). صفری سنجانی (۱۳۷۴) در بررسی خود روی زمینهایی که در منطقه برخوار اصفهان به مدت ۷ سال با پساب فاضلاب آبیاری شدهاند، نشان داد آبیاری با پساب فاضلاب نه تنها مسئلهای از لحاظ شور شدن اراضی ایجاد نمیکند، بلکه از میزان شوری خاک این اراضی نیز کاسته شد. همچنین تجمع میزان عناصر سنگین در خاک افزایش معنیداری نداشت (فیضی و رضوانی مقدم، ۱۳۸۷).
پاپادوپلوس و همکاران (۱۹۹۱) دریافتند که عملکرد گیاه پنبه در نتیجه آبیاری با پساب فاضلاب تصفیه شهری، از آبیاری با آب معمولی بیشتر بود. آن‌ها همچنین در یک بررسی مزرعه‌ای اعلام نمودند که علوفه سبز تولیدی در گیاه جو ۱۱۲ درصد، گندم ۲۶۳ درصد و در یولاف ۲۴۹ درصد در تیمار پساب فاضلاب در مقایسه با آبیاری با آب معمولی بیشتر بود.
در پژوهشی دیگر (دای و تکر، ۱۹۷۷) روی گیاه سورگوم نشان دادند آبیاری با پساب فاضلاب باعث افزایش عرض برگ شده و زمان رسیدگی را به تعویق انداخته است. همچنین میزان عملکرد دانه را افزایش داده اما تأثیری در میزان پروتئین دانه نداشته است، البته باعث کاهش میزان برخی از آمینواسیدها شده است. فیضی (۲۰۰۱) در پژوهشی در زمینه تأثیر آبیاری با پساب فاضلاب روی تجمع برخی عناصر در خاک و گیاه در مدت ۸ سال گزارش کرد مقدار آهن و منیزیم در گیاه ذرت در مزارعی که با پساب فاضلاب آبیاری شده بودند بیشتر بود. یون و کوان (۲۰۰۱) نشان دادند آبیاری با آب پساب فاضلاب باعث افزایش قدرت پنجه زنی، طول ساقه، طول پانیکولها و تعداد سنبله در برنج شده است.
گروهی از محققین آزمایشی به منظور بررسی اثر پساب شهری تصفیه شده بر عملکرد گندم، جو و تریتیکاله در مشهد انجام دادند. نتایج به دست آمده از آزمایش نشان داد که در گونه‌های مورد بررسی، با افزایش پساب فاضلاب تا سطح ۵۰ درصد، عملکرد دانه به طور معنی‌داری افزایش یافت و پس از آن ثابت باقی ماند. بیشترین عملکرد کاه در تریتیکاله به دست آمد. از نظر وزن هزار دانه، هر چند افزایش معنیداری در بین میانگین‌ها نشان داده نشد ولی بیشترین وزن هزار دانه در جو و تریتیکاله به دست آمد. عملکرد بیولوژیک نیز در هر سه گیاه به طور معنیداری افزایش نشان داد (فیضی، ۲۰۰۱)
پارامسواران (۱۹۹۹) گزارش کرد آبیاری با آب پساب فاضلاب نیاز بالای کنگر فرنگی به کود را تأمین میکند، به طوری که هیچ کدام از علائم ناشی از کمبود عناصر غذایی و همچنین علائم مسمومیت ناشی از غلظت بالای برخی عناصر غذایی در گیاه مشاهده نشد. در این آزمایش مشخص شد غلظت عناصر غذایی در اندامهای هوایی بیشتر از غده و عملکرد نیز در تیمار آبیاری با پساب فاضلاب بیشتر از سایر تیمارها بوده است.
فصل سوم
مواد و روشها
۳-مواد و روش‎ها
۳-۱- زمان و محل اجرای آزمایش
این تحقیق در سال زراعی ۹۲-۱۳۹۱ در روستای بلهزار در ضلع غربی شهر یاسوج و در ۲ کیلومتری این شهر بین ۴۹ درجه و ۴۴ تا ۵۲ درجه شرقی و ۲۹ درجه و ۴۴ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۹ دقیقه عرض شمالی و در ارتفاع ۱۸۱۳ متر از سطح دریا اجرا شد.
۳-۲-خصوصیات خاک محل اجرای آزمایش