سؤالاتی که میزان تمکین اجباری را اندازه گیری می کنند

۱- به نظر شما اگر با اداره مالیات همکاری نشود، برخورد جدی با فرد خاطی خواهد کرد.
۲- به نظر شما ادارات مالیات بسیار علاقمند هستند که افراد را هنگام ارتکاب جرم دستگیر نمایند.
۳- به نظر شما نباید به ادارات مالیاتی اجازه دهیم که ما را مجبور به انجام کاری نمایند.
۴- به نظر شما غیرممکن است که افراد کاملاً از ادارات مالیات راضی باشند.
۵- به نظر شما اگر تنها یک بار فردی به عنوان متخلف مالیاتی به ادارات مالیات معرفی شود، دیگر هرگز این ذهنیت نسبت به تغییر نخواهد کرد.
۶- به نظر شما همواره افرادی در جامعه وجود دارند که در مقابل پرداخت مالیات مقاومت می‌کنند.

منبع: کرچلر^[۵۲](۲۰۰۸) به نقل از بریت‌ویتز^[۵۳](۲۰۰۳)
۳-۵- روایی و پایایی
ابزار سنجش باید از روایی و پایایی لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده‌های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده‌ها و تجزیه و تحلیل آن‌ها، فرضیه‌های مورد نظر را بیازماید و به سؤال تحقیق پاسخ دهد. ابزار سنجش و آزمون‌های استاندارد و میزان شده معمولاً از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند؛ از این رو محققان می‌توانند آن‌ها را با اطمینان به کار گیرند؛ ولی ابزار محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آن‌ها اطمینان حاصل کند ( حافظ‌نیا، ۱۵۵:۱۳۸۲).
منظور از روایی این است که مقیاس و محتوای ابزار یا سؤالات مندرج در ابزار دقیقاً متغیرها و موضوع مورد مطالعه را بسنجد؛ یعنی این که هم داده‌های گردآوری شده از طریق ابزار مازاد بر نیاز محقق نباشد و هم اینکه بخشی از داده های مورد نیاز در رابطه با سنجش متغیرها در محتوای ابزار حذف نشده باشد یا به عبارت دیگر، عین واقعیت را به خوبی نشان دهد (همان).
به لحاظ پایایی ” وسیله معتبر آن است که دارای ویژگی‌های تکرارپذیری و بازیافت‌پذیری باشد؛ یعنی بتوان آن را در موارد متعدد به کار برد و در همه موارد نتایج یکسان تولید کرد". به عبارت دیگر منظور از قابلیت اعتماد عملی، حصول نتایج مشابه در تکرار اعمال قبلی است (ساروخانی، ۱۴۶:۱۳۸۲). دامنه ضریب پایایی (قابلیت اعتماد) بین صفر (عدم ارتباط) تا مثبت یک (ارتباط کامل) در نوسان و تغییر می‌باشد. البته ضریب روایی و پایایی صفر و یک هر دو امری فرضی است و هرگز در عمل رخ نخواهد داد ( ساروخانی، ۱۴۸:۱۳۸۳). از انواع پایایی،پایایی سازگاری بین سؤال‌هاست. این پایایی نوعی آزمون از سازگاری پاسخ‌های پاسخ‌دهندگان به همه سؤال در یک سنجه یا پرسش‌نامه است. معمول‌ترین آزمون پایایی، سازگاری درونی، ضریب آلفای کرونباخ^[۵۴] است که برای سؤالات یا طبقات چند مقیاسی مانند طیف لیکرت استفاده می‌گردد(کریمی، ۹۲:۱۳۸۶).

سؤالات این پرسش‌نامه از منابع مطالعاتی ذکر شده در بخش قبل گرفته شده است. با این وجود آزمون تعیین ضریب آلفای کرونباخ را بر روی این پرسش‌نامه انجام داده و ضریب پایایی ۷۹۳/۰ برای کلیه سؤالات مندرج در پایان‌نامه حاصل گردید که نشان‌دهنده تائید سؤالات این پرسش‌نامه از لحاظ روایی می‌باشد. در واقع مقدار آلفای کرونباخ نشان‌گر انسجام درونی و همسازی داخلی گویه‌ها به شمار می‌رود.
۳-۶- متغیرهای تحقیق
متغیر به ویژگی یا صفت یا عاملی اطلاق می‌شود که بین افراد جامعه مشترک بوده، می‌تواند مقادیر کمی و ارزش‌های متفاوتی داشته باشد (حافظ نیا، ۴۱:۱۳۸۲).
در این پژوهش، تمکین مالیاتی متغیر وابسته و قدرت مسئولین دولتی و اعتماد مؤدیان مالیاتی به آن‌ها متغیرهای مستقل می‌باشند.
۳-۷- روش های آماری مورد استفاده
در این پژوهش از روش‌های آماری مورد استفاده در آمار توصیفی (جدول و نمودار توزیع فراوانی، میانگین، انحراف معیارو واریانس) و آمار استنباطی (تـحلیل واریانس تـک متغیره^[۵۵]، تحلیل واریانس چند متغیره^[۵۶] دوراهه، تحلیل کوورایانس^[۵۷] و تحلیل کوواریانس چندمتغیره^[۵۸] دوراهه) استفاده گردید. نرم‌افزار مورد استفاده در این پژوهش، نرم‌افزار ^[۵۹]Z-Tree می‌باشد. این نرم‌افزار یک نوع نرم‌افزار اقتصادی برای انجام تحلیل‌های اقتصادی تجربی است که برای اولین بار توسط فیش‌باخر^[۶۰] در سال ۲۰۰۷ طراحی گردیده است. نسخه‌های متفاوت این نرم‌افزار به همراه کتاب راهنمای آن از اینترنت قابل برداشت است.
۳-۷-۱- تحلیل واریانس تک‌متغیره
معمول‌ترین فن آماری برای مقایسه دو یا چند میانگین است (سرمد، ۱۳۶:۱۳۸۴).
از این آزمون به منظور تجزیه و تحلیل نظرات مؤدیان مالیاتی در گروه‌های مختلف استفاده شده است تا از طریق معنی‌دار بودن یا نبودن تفاوت ارزیابی آن‌ها مشخص گردد. یک بار اثر قدرت مسئولین دولتی بر روی تمکین مالیاتی در بین دو گروه که میزان اعتماد مؤدیان دولتی به مسئولین بالا است ولی میزان قدرت مسئولین در دو گروه متفاوت است، این آزمون انجام گردیده و بار دیگر در بین دو گروه دیگر، در شرایطی که میزان اعتماد به مسئولین کم می‌باشد ولی میزان قدرت آن‌ها در دو گروه متفاوت باشد، انجام شده است. در واقع چهار بار از این آزمون استفاده شده است.
۳-۷-۲- تحلیل واریانس چندمتغیره دو راهه
از این آزمون برای مقایسه میانگین‌های متغیر کمی گروه‌های مستقل در سطوح مختلف دو متغیر کمی استفاده می‌شود (سبزواری، ۱۳۸۶: ۱۰۳).
در بسیاری از تحقیقات، داده‌های یک تحقیق در قالب فاکتورهای مختلف قابل تقسیم می‌باشد. به طوری که محقق علاقمند است که تفاوت میانگین‌های داده‌های خود را نه تنها در سطوح مختلف فاکتور اول، بلکه در سطوح مختلف سایر فاکتورها نیز با یکدیگر مقایسه نماید. بررسی تفاوت در هر یک از فاکتورها، بررسی اثر اصلی^[۶۱] در آنالیز واریانس دو‌طرفه نام دارد. به علاوه وقتی که یک متغیر بر اساس دو یا بیش از دو فاکتور با هم مقایسه می‌شوند، زیر گروه‌هایی ایجاد می‌شوند که حاصل تلفیق سطوح مختلف فاکتورهای تحت مطالعه در یکدیگر و ایجاد زیرگروه‌های جدید می‌باشد. زیرگروه‌های حاصل از بررسی تلفیق دو فاکتور شامل چهار زیرگروه خواهد شد. بررسی تلفیق سطوح مختلف فاکتورها در یکدیگر بررسی اثر متقابل^[۶۲] نام دارد. در بررسی تحلیل واریانس دوطرفه علاوه بر آن که تفاوت میانگین‌ها در سطوح مختلف فاکتورهای اصلی( اثر اصلی) قابل آزمون است. تفاوت میانگین‌ها در سطوح مختلف زیرگروه‌های ایجاد شده (اثر متقابل) نیز قابل آزمون می‌باشد (همان).
در این پژوهش نیز از تحلیل واریانس دوطرفه برای بررسی همزمان اثرات دو عامل قدرت و اعتماد بر روی سطح تمکین مالیاتی استفاده گردیده است. به علاوه با این آزمون، امکان ارزیابی وجود یا عدم وجود اثرات متقابل نیز بین دو عامل قدرت و اعتماد وجود دارد.
۳-۷-۳- تحلیل کوواریانس
کاربرد این آزمون در تعیین اثر سایر متغیرهای تحت مطالعه^[۶۳] در تعیین تفاوت بین میانگین‌های یک متغیر در چند گروه است (سبزواری،۱۳۸۶: ۱۱۰).
نتایج آزمون تحلیل واریانس یک یا چندطرفه مؤید وجود تفاوت یا عدم تفاوت در متغیر وابسته در گروه‌های چندگانه می باشد. اما گاهی این تفاوت‌ها می‌تواند ناشی از اثر یک متغیر دیگر در مطالعه باشد. به طوری که تفاوت‌های واقعی پس از تعدیل اثر متغیر ثالث مشاهده نشود. عکس این حالت نیز ممکن است صادق باشد، به طوری که عدم وجود تفاوت صرفاً به علت عدم توجه به مقادیر متغیر ثالث می‌باشد. به منظور رفع این مشکل، با بهره گرفتن از آنالیز کوواریانس علاوه بر تعیین وجود یا عدم وجود تفاوت در فاکتورهای اصلی و اثر متقابل، اثر متغیر ثالث نیز در تعیین این تفاوت‌ها سنجیده می‌شود(همان).
در این پژوهش نیز یک آزمون تحلیل کوواریانس در تکرار مشاهدات انجام شده است که در آن دو عامل قدرت و اعتماد متغیرهای مستقل، تمکین مالیاتی متغیر وابسته و عوامل سن و جنس متغیرهای کوواریانت هستند.
۳-۷-۴- تحلیل کوواریانس چندمتغیره دوراهه
در این آزمون عوامل قدرت و اعتماد به عنوان متغیر مستقل، تمکین مالیاتی داوطلبانه و اجباری به عنوان متغیر‌های وابسته و عوامل سن و جنس به عنوان کوواریانت استفاده شده است. هدف تحلیل چگونگی اثرگذاری متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته در شرایطی است که عوامل کوواریانت ثابت فرض شده‌اند.یک بار نیز عامل قدرت و بار دیگر عامل اعتماد به عنوان کوواریانت درنظر گرفته می‌شود تا اثر هر یک از عوامل به صورت مجزا بررسی گردد.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل
مقدمه
با توجه به توضیحاتی که پیرامون مبانی نظری و روش تحقیق در فصل‌های قبل ارائه گردید و با توجه به جمع‌ آوری داده‌های لازم، اکنون می‌توان در این فصل به تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌ آوری شده و استخراج نتایج پرداخت. لازم است اشاره شود که هدف اصلی از تجزیه و تحلیل داده‌ها در این فصل، آزمون فرضیه های اولیه تحقیق است.
در این فصل به منظور توصیف و شناخت نمونه آماری، به ترسیم، تلخیص و تنظیم داده‌های جمع‌ آوری شده، اقدام نموده و یافته‌ها در قالب جدول‌ها و نمودارها ارائه شده است.سپس به تجزیه و تحلیل داده‌های حاصل از پرسش‌نامه پرداخته و با بهره گرفتن از انواع آزمون‌های آماری، فرضیه‌های تحقیق مورد آزمون قرار گرفته است.
۴-۱- بررسی و توصیف نموداری نمونه آماری
در این بخش به توصیف داده‌ها و اطلاعات مربوط به خصوصیات نموداری پاسخ‌دهندگان از جمله توزیع سن و جنس در کل نمونه و همچنین در هر یک از زیرگروه‌های نمونه آماری پرداخته خواهد شد. سپس در بخش‌های بعدی با توجه به این اطلاعات به تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از پرسش‌نامه پرداخته می‌شود.جدول ۴-۱ فراوانی نمونه آماری به تفکیک سن و جنس و نمودار ۴-۱ همین اطلاعات را به صورت شماتیک نمایش می‌دهد. همچنین جدول ۴-۲ آماره‌های توصیفی نمونه پژوهش را ارائه کرده است. این جدول شامل حجم نمونه، مقادیر حداقل و حداکثر هر متغیر، میانگین و انحراف معیار داده‌ها است.
جدول ۴-۱:فراوانی نمونه آماری به تفکیک جنس و سن