یکی از کاربردهای بالقوه اطلاعات منتشره، کاهش شکاف انتظارات سرمایه‌گذاران، کاهش مزیت اطلاعاتی برخی سرمایه‌گذاران و در نتیجه کاهش عدم تقارن اطلاعاتی روی هزینه سرمایه شرکت است.
عدم تقارن اطلاعاتی ممکن است قبل از اعلامیه سود میان‌دوره‌ای وجود داشته باشد، اما پس از اعلام سود عدم تقارن اطلاعاتی ضعیف‌تر می‌شود. با مطالعات انجام‌شده به نظر می‌رسد عدم تقارن اطلاعاتی در اعلامیه‌های میان‌دوره‌ای گسترده‌تر از اعلامیه‌های سالانه می‌باشد. مطالعات انجام‌شده تأیید می‌کند که افشای سود به منظور کاهش عدم تقارن اطلاعات در بازار سرمایه تأثیر قابل‌توجهی از برخی متغیرها مانند اقلام تعهدی، هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی و خطای پیش‌بینی سود می‌گیرد (جین فرانکویز و برتراند کوییری[۱]، ۲۰۱۳).
در این تحقیق تأثیر اعلام سود بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکتها با تأکید بر برخی از ویژگی‌های گزارشگری مالی در بازار بورس تهران بررسی می‌شود. در این فصل از تحقیق تلاش شده است که کلیات تحقیق شامل بیان مسئله، هدف، فرضیه‌ها و روش تحقیق، جامعه آماری و واژگان کلیدی تحقیق ارائه گردد.
۱-۲تشریح و بیان مسئله
یکی از عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری صحیح، اطلاعات مناسب و مرتبط با موضوع تصمیم است که اگر به درستی فراهم و پردازش نشوند اثرات منفی برای فرد تصمیم‌گیرنده خواهند داشت. از سوی دیگر نوع و چگونگی دستیابی به اطلاعات نیز حائز اهمیت است. در صورتی که اطلاعات مورد نیاز به صورتی نامتقارن در بین افراد توزیع شود، می‌تواند نتایج متفاوتی را نسبت به یک موضوع واحد سبب شود. زمانی که عدم تقارن اطلاعاتی در رابطه با سهام یک شرکت افزایش یابد ارزش ذاتی آن باارزشی که سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه برای سهام مورد نظر قائل می‌شوند متفاوت خواهد بود (دیاموند و ورچیا،[۲]۱۹۹۱).
از طرفی یکی از مهم‌ترین مشخصه‌هایی که سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی در جستجوی آن هستند نقد شوندگی است. بسیاری از بازارهای بورس سازمان‌یافته برای حفظ نقد شوندگی از خدمات افرادی به نام بازارساز استفاده می‌نمایند. وظیفه بازارسازها این است که در هنگام تمایل سرمایه‌گذاران برای انجام معامله، بازارهای مالی را ایجاد خواهند کرد، در عوض برای جبران چنین خدماتی آنها حق اعلان و پیشنهاد قیمت‌های مختلف برای خرید و یا برای فروش سهام را دارند که به آن قیمت پیشنهادی خرید و قیمت پیشنهادی فروش می‌گویند، تفاوت میان این دو قیمت که با عنوان دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام شناخته می‌شود. دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام یک معیار اندازه‌گیری نقد شوندگی اوراق بهادار شرکت است که نخستین بار توسط دمستز (۱۹۸۶) مطرح شد (واسان، ۲۰۰۶).
بازار کارا بازاری است که در آن اطلاعات با سرعت بالایی بر قیمت سهام تأثیر می‌گذارد و قیمت‌ها خود را با توجه به این اطلاعات تعدیل می‌کنند. مفهوم بازار کارا بر این فرض استوار است که سرمایه‌گذاران در تصمیمات خرید و فروش خود تمامی اطلاعات مربوط را در قیمت سهام لحاظ خواهند کرد و قیمت سهام شاخص خوبی برای تعیین ارزش سرمایه‌گذاری است. بامبر[۳](۲۰۱۱) به بررسی رابطه اطلاعات حسابداری و قیمت سهام، بارون و استیونس (۲۰۰۱) به بررسی رابطه بین اطلاعات حسابداری و حجم معاملات پرداختند. نتایج متناقض تحقیقات آنها با فرضیه بازار کارا، این فرضیه را زیر سؤال قرار داده است. ارقام حسابداری ممکن است محتوای اطلاعات را به صورت ضعیف تحت تأثیر قرار دهند، ولی با این حال اطلاعات حسابداری برای سرمایه‌گذاران مفید خواهند بود (جین فرانکویز و برتراند کوییری[۴]، ۲۰۱۳).
جونز[۵] (۱۹۹۱)، اقلام تعهدی را تفاوت بین سود ناشی از فعالیتهای متداول و جریان وجه نقد ناشی از عملیات شرکت تعریف می‌کند، که از قوانین و ثبتهای حسابداری برای شناسایی درآمدها و هزینه‌ها ناشی می شود. به استناد بند ۲۳ استاندارد حسابداری شماره ۱ ایران، مبنای شناسایی و گزارشگری سود حسابداری مبنای تعهدی است. معمولاً استفاده از مبنای تعهدی در شناسایی و گزارشگری سود منجر به ایجاد اختلاف بین سود عملیاتی گزارش‌شده با خالص جریان‌های نقدی حاصل از عملیات و گزارش یکسری اقلام تحت عنوان اقلام تعهدی در صورت‌های مالی خواهد شد.
اصطلاح «پیش‌بینی» همانطور که از مفهوم آن استنباط می‌شود ناظر بر آینده و مسائل و رویدادهای مربوط به آن است؛ به عبارت دیگر، پیش‌بینی «عبارت است از تجسم یک از تجسم یک موقعیت یا وضعیت در آینده»(هایندمن و همکاران[۶]، ۲۰۰۹).
به نظر چانگ و همکاران[۷](۲۰۰۸) اطلاعات مربوط به پیش‌بینی‌های مدیران نقش مهمی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی موجود بین مدیران و سرمایه‌گذاران بازی می‌کند. آنها، همچنین، با استناد به پژوهش‌های انجام‌شده در گذشته اثبات کردند که پیش‌بینی‌های مدیران دربرگیرنده اطلاعاتی مربوط و سودمند است ( لانکس و پارک[۸]، ۲۰۰۶). معتقدند کاهش در عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران موجب کاهش فرصت برای برخی سرمایه‌گذاران به منظور استفاده از اطلاعات خصوصی برای رسیدن به سود بیشتر شده و در نتیجه، کاهش عدم تقارن اطلاعاتی موجب کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین، به نظر دیاموند و وریکیا (۱۹۹۱) کاهش عدم تقارن اطلاعاتی موجب افزایش نقدینگی در سهام شرکت و کاهش هزینه سرمایه می‌شود.
محیط اطلاعاتی به طور طبیعی ضریب خطای پیش‌بینی تحلیلگران، سرمایه‌گذاران و مدیران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در محیطی که غنی از اطلاعات عمومی است، سرمایه‌گذاران می‌توانند سود آتی شرکت را دقیق‌تر پیش‌بینی کنند. تحت چنین شرایطی، سود غیرمنتظره کمتری وجود دارد و استفاده کنندگان کمتر برای به دست آوردن اطلاعات محرمانه تحریک می‌شوند. محیط غنی از اطلاعات، می‌تواند انحراف پیش‌بینی تحلیلگران از سود واقعی را کاهش دهد (فرانکویز و کوییری، ۲۰۱۳).
گلب و زارووین[۹](۲۰۰۲) و لا ندهم و میرز[۱۰](۲۰۰۲) نشان دادند که اولاً سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه توانایی درک کیفیت اطلاعات افشاشده توسط شرکت‌های سهامی را دارند و دوما"، با افزایش ویژگی‌های کیفی اطلاعات افشاء شده، سرمایه‌گذاران عملکرد آتی شرکتها را بهتر پیش‌بینی می‌کنند (هیرست و همکاران[۱۱]، ۲۰۰۸). همچنین نتایج تحقیق فرانکویزو کوییری ( ۲۰۱۳)، نشان داد که دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام در زمان اعلام سود میان‌دوره‌ای گسترده‌تر از اعلامیه‌های سود سالیانه می باشد و عدم افشا سود نمی‌تواند به کاهش عدم تقارن اطلاعاتی کمکی کند. همچنین سطح خطای پیش‌بینی سود خالص و اجزای آن، به احتمال زیاد به نقش عمدهء سهامداران نهادی در شرکتها نیز مربوط می‌باشد (فرانکویز و کوییری، ۲۰۱۳).
با توجه با توجه به این شواهد، سؤال اصلی تحقیق حاضر به شکل زیر قابل تبیین است:
بالا بودن هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی، اقلام تعهدی و خطای پیش‌بینی سود، با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار را چگونه تحت تأثیر قرار می‌دهند؟
۱-۳- پرسشهای تحقیق:
مطالعات اولیه و بررسی متون نظری موجود و مطالب ارائه‌شده در قسمت تشریح و بیان مسئله سؤالات متعددی را به ذهن متبادر می‌کند. در تحقیق حاضر به دنبال پاسخ به پرسشهای زیر به عنوان سؤالات اصلی تحقیق هستیم:
با توجه به عنوان تحقیق و هدف محقق از انجام آن فرضیاتی به شرح زیر تدوین‌شده است:
هر چه هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام چه تغییری می‌کند؟
هر چه هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار چه تغییری می‌کند؟
هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام چه تغییری می‌کند؟
هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازارچه تغییری می‌کند؟
هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام چه تغییری می‌کند؟
هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار چه تغییری می‌کند؟
۱-۴- اهداف پژوهش
۱-۴-۱- اهداف علمی تحقیق
با توجه به مطالب ارائه‌شده در مورد عدم تقارن اطلاعاتی، عمق بازار و دامنه خرید و فروش سهام با توجه به اعلام سود، تحقیق حاضر به دنبال بررسی اهداف زیر به عنوان اهداف علمی تحقیق خواهد بود :
تبیین تاثیرافزایش هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی در هنگام اعلام سود سالیانه، بردامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار.
تبیین تاثیر افزایش اقلام تعهدی در هنگام اعلام سود سالیانه، بردامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار.
تبیین تاثیر خطای پیش‌بینی سود درهنگام اعلام سود سالیانه، بر دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام و عمق بازار.
۱-۵- اهداف کاربردی تحقیق
با ارزیابی تاثیر برخی ویژگی‌های گزارشگری مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران، فعالان در بورس، تحلیلگران مالی و سرمایه‌گذاران فعلی و بالقوه انواع شرکت‌های مورد بحث در گرفتن تصمیمات مالی مطمئن‌تر خواهند بود.
۱-۶- تبیین فرضیه های تحقیق
با توجه به عنوان تحقیق و هدف محقق از انجام آن فرضیاتی به شرح زیر تدوین‌شده است:
هر چه هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، بیشتر می شود.
هر چه هزینه‌های غیرقابل‌پیش‌بینی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار، کمتر می شود.
هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، بیشتر می شود.
هر چه اقلام تعهدی بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار، کمتر می شود.
هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، دامنه قیمت پیشنهادی خرید و فروش سهام، بیشتر می شود
هر چه خطای پیش‌بینی سود بالاتر باشد؛ با اعلام سود سالیانه، عمق بازار، کمتر می شود.
۱-۷- روش پژوهش
تحقیق حاضر جزء پژوهش‌های نیمه تجربی حسابداری می‌باشد؛ و روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی است. توصیفی به این دلیل که هدف آن توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است و برای شناخت بیشتر شرایط موجود می باشد و همبستگی به دلیل اینکه در این تحقیق رابطه بین متغیرها مورد نظر است. تحقیق حاضر به بررسی روابط بین متغیرها پرداخته و در پی اثبات وجود این رابطه در شرایط کنونی براساس داده‌های تاریخی می باشد. بنابراین میتوان آن را از نوع علی پس رویدادی طبقه‌بندی نمود. در اینگونه تحقیقات، محقق به بررسی علت و معلول (متغیر وابسته و متغیر مستقل) پس از وقوع می‌پردازد. در این تحقیقات بین متغیرها یک رابطه آماری وجود دارد که هدف بررسی این رابطه می باشد. این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی است.
۱-۸- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق
برای انتخاب جامعه آماری به شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران رجوع گردیده است. زیرا، اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران توسط حسابداران رسمی، حسابرسی می‌شود، در نتیجه نسبت به اطلاعات سایر شرکتها از قابلیت اتکاء بالاتری برخوردار است. دوره زمانی پژوهش، اطلاعات مالی مربوط به عملکرد سالهای ۱۳۸۶ الی ۱۳۹۰ شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به مدت ۵ سال می‌باشد.
۱-۸-۱- نمونه‌گیری و حجم نمونه
به منظور آزمون فرضیات تحقیق از داده‌های مالی طبقه‌بندی شده و حسابرسی شده شرکت‌های فعال پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران استفاده خواهد شد و جامعه آماری فوق با توجه به شرایط و ملاحظات ذیل محدودشده و نمونه آماری از آن استخراج می شود.
پایان سال مالی شرکت منتهی به پایان اسفند باشد.
در طول سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ در بازار بورس حضور داشته باشد.
شرکت در دوره مورد مطالعه تغییر سال مالی نداشته باشد.
تحقیقات انجام شده درباره بررسی تأثیر اعلام سود بر عدم تقارن اطلاعاتی شرکتها با تأکید ...
