بنابراین مشاهده میشود که الزامات فلسفی بر کاهش اتلافات، از طریق بکارگیری گسترهی متنوعی از ابزارها وتکنیکهایی که بطور متقابل به تقویت اثرات هم میپردازند، محقق خواهد شد.
۲-۱۴-۱ تولید ناب بعنوان یک پیکرهبندی[۹۶]
پیکرهبندی نشانگر اثرات سینرژیک غیرخطی و تعاملات فراتر از قاعده میباشد که نمیتوان آن ها را در قالب روابط دو طرفهی[۹۷] سنتی یا روابط احتمالی[۹۸] بهخوبی نشان داد(Doty & Glick, 1994; Shah & Ward, 2007).
میر، تسوی، و هینینگز (۱۹۹۳) پیکرهبندی را بصورت ” به هر مجموعهی چند بعدی از ویژگیهایی که از نظر مفهومی متمایز از هم بوده و معمولا با هم واقع میشوند” تعریف کردهاند. مشابها، میلر و فریسن (۱۹۷۸) ذکرکردهاندکه پیکرهبندیها معمولا بهصورت خوشههایی از ویژگیها یا روابط که از درون به هم چسبیده هستند، حادث میشوند. زمینهی اساسی یک پیکرهبندی عبارتست از “ویژگیهای مجزایی که با هم واقع میشوند".
تولید ناب را میتوان بعنوان یک پیکرهبندی از ابزارها و تکنیکها در نظر گرفت زیرا روابط موجود در میان عناصر تولید ناب را نمیتوان بطور صریح و دقیقی در قالب روابط خطی یا علت-معلولی[۹۹] نشان داد. با رویکرد پیکرهبندی[۱۰۰] بخوبی میتوانیم توضیح بدهیم که چطور یک سیستم ناب از طریق تعاملات موجود در میان مجموعهایی از عناصر تشکیلدهندهاش بعنوان یک” کل”[۱۰۱] مطرح میباشد بهجای اینکه بیان کنیم چطور یک سیستم ناب بطور جدا جدا از عناصر تشکیل دهندهاش، تشکیل یافته است.
از نقطه نظر تئوریکی، تولید ناب بعنوان یک سیستم خیلی پیوسته که مجموعهای از عناصر با وابستگیهای متقابل را درخود جای میدهد. در واقع این اثرات خود- تقویتکنندهی حاصل از این روابط متقابل است که عملکرد برتر تولید ناب را به بار میآورند (Sah & Ward, 2003, 2007). برای مثال، به منظور ایجاد جریان مستمر در تولید، از تکنولوژی گروهی استفاده خواهیم کرد که خود موجب افزایش بهره وری و کاهش موجودی در جریان ساخت[۱۰۲](WIP) خواهد شد، همچنین بکارگیری تکنولوژی گروهی سبب میشود تا عملیات نگهداری پیشگیرانه[۱۰۳](TPM) به طرز مطلوبتری صورت بگیرد. تکنولوژی گروهی سبب میشود تا درگیری کارکنان در فرایند حل مساله، از قبیل شناسایی مشکل و یا رفع آن بواسطهی تشکیل تیمهای چند وظیفهایی و تیمهای خودگردان، بطور اثربخشتری انجام پذیرد. و بر عکس وجود کارگران چند وظیفهایی سبب خواهد شد تا امکان پیادهسازی تکنولوژی گروهی میسر بشود و بتوان از بکارگیری اثر بخش آن( تکنولوژی گروهی) از منافع آن بهرهی لازم را ببریم.
از یک سو این نوع نگرش باعث میشود نابی بعنوان یک موضوع ارزشمند و نادر و هچنین از سوی دیگر به موضوعی بسیار مشکل از سوی رقیبان برای تقلید و پیادهسازی تبدیل شود. به این معنی که اولا، پیادهسازی درست و سازگار این فعالیتها بطور همزمان کار بسیار مشکلی است و دوما، به راحتی نمیتوان با تقلید از فعالیتهای انجام شده توسط دیگر شرکتها به همان موفقیتها دست یافت زیرا هر شرکتی با توجه به مجموعه عوامل داخلی و خارجی مربوط به خودش به موفقیتها (شکستها) دست مییابندکه در ادامه بیشتر در این رابطه صحبت خواهیم کرد. خلاصه، نگریستن به تولید ناب از عدسی پیکرهبندی زمینهی لازم برای درک روابط موجود میان پوستههای مختلف تولید ناب را فراهم میآورد.
بنابراین تولید ناب رویکرد چند بعدی[۱۰۴] میباشد که شامل گسترهی وسیعی از فعالیتهای مدیریتی در قالب یک سیستم یکپارچه میباشد(برای مثال ووماک و جونز، ۱۹۹۶). این مطلب (به زعم نگارنده) با بکاربستن لفظ پیکرهبندی و رویه[۱۰۵] به بهترین نحوی ادا شده است (Shah & Ward, 2007). همچنین نویسندگان حوزهی پیادهسازی و سنجش عملیات نابی به صراحت اذعان دارند که، بکارگیری همزمان[۱۰۶] این عملیات منجر به عملکرد بالاتری خواهند شد، زیرا فعالیتها اگرچه متفاوت میباشند ولی بسیار مرتبط با هم و مکمل هم میباشند. این مهم بخصوص در سالهای اخیر درحوزهی پیادهسازی و سنجش نابی مورد توجه چندی از محققین واقع شده است که در ادامه اشاراتی به آن ها خواهیم داشت.
۲-۱۵ بررسی وتحلیل پیشینه مربوط به مدلهای سنجش نابی
متناسب با تکامل پژوهشهای تئوریکی صورت گرفته در باب مفهوم نابی از سوی محققان مختلف، در حوزه اجرایی و مطالعات صورت گرفته در توسعه مدلهایی به منظور سنجش و پیادهسازی نابی در محیطهای صنعتی، شاهد یک روند تکاملی نیز میباشیم. در واقع مدلهای اولیه فراهم کننده بستر مناسب برای انجام تحقیقات بعدی میباشند.
بطوریکه مدلهای ابتدایی عمدتا در پی آزمون مفروضات منتسب به نابی و شناخت روابط میان اجزاء آن میباشند، در صورتیکه مدلهای بعدی با فرض قرار دادن نتایج حاصل از این مدلها با بینش اجراییتر در پی ارائه رویکردهایی به منظور پیادهسازی آن میباشند.
فصل سوم
روش تحقیق
۳-۱)مقدمه
در فرایند انجام تحقیقات علمیاز قدم اول که موضوع تحقیق انتخاب میشود، تا قدمهای بعدی که به طراحی و اجرای طرح تحقیق می انجامد، باید روش تحقیق انتخاب و مطابق چارچوب موجود تا آخرین مراحل فرایند تحقیق طی شود. در روش تحقیق مراحل اجرای طرح تحقیق به صورت مشروح توضیح داده میشود. بنابراین محقق توانایی علمیو عملی خود را در رابطه با موضوع تحقیق در معرض قضاوت و ارزیابی قرار میدهد. پس باید در تدوین روش، کوشش و دقت لازم را به عمل آورد. در این فصل مراحل انجام تحقیق چون روش های جمع آوری اطلاعات، ابزار و مقیاس اندازه گیری و. .. مورد استفاده به طور مشروح بیان شده است.
۳-۲) نوع تحقیق
این تحقیق از نوع تحقیق کاربردی بوده و برای بخش نظری از طریق مطالعات کتابخانه ای و اینترنتی و بررسی اسناد و مدارک سازمانی استفاده میشود. بعلاوه فرضیات تحقیق از طریق میدانی (پیمایشی) و پرسشنامه محقق ساخته با توجه به روشهای ریاضی مربوط مورد سنجش و ارزیابی قرار میگیرد.
۳-۳)مساله تحقیق
در بسیاری از واحدهای تولیدی، به ویژه آنهایی که به دلیل گستردگی تولید خدمات و محصولات با وسعت کار بیشتری روبهرو هستند، مدیران تولید برای هدایت و رهبری مناسب عملکرد تولید نیازمند در اختیار داشتن اطلاعات جامع از عملکرد بخشهای مختلف هستند. جمع آوری این اطلاعات از زمان ورود مواد اولیه به خطوط تولید آغاز میشود و تا تولید محصولات نهایی و خروج آنها از کارخانه ادامه مییابد. تسلط مدیران تولید بر اطلاعات مراحل مختلف تولید موجب میشود تا علاوه بر هدایت و مدیریت بهینهی عملکرد تولید، با اختصاص مناسب منابع، بهرهوری تولید افزایش و کیفیت محصولات بالا رود.
در این مطالعه قصد داریم ارزیابی عملکرد تولید را با رویکردی مبتنی بر مفاهمیم نابی مورد مطالعه قرار داده و بر این اساس مسیر بهبود را برای ارتقای کارایی سیستمهای تولیدی پیشنهاد نماییم.
در مطالعه عملکرد تولید واژههایی از قبیل کاهش هزینه،کارایی عملکرد ،تحویل بموقع، برتری در کیفیت،انگیزه کار کنان و راضی نگه داشتن مشتریان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.همچنین مطلالعه بر روی خروجیها نیز نشاندهنده تلاش برای بهبود در هزینه و زمان بعنوان عوامل اصلی در خروجی میباشد.. در بیشتر یافتههای مبنی بر خروجی و ورودی ،معمولا بر اساس یک خروجی(معمولا حجم تولید)و آیتمهای محدود برای ورودی (معمولا سرمایه و کار)ارزیابی صورت میگیرد.البته در عمل میتوان بر عاملهای غیر کمیکه برتری در تولید را سبب میشود مانند کیفیت و انعطاف پذیری نیز توجه کرد.
نکته حایز اهمیت در این مطالعات توجه بیشتر شرکتها بر روی خروجیها به عنوان عوامل اصلی در عملکرد خود می باشد.توجه بیش از حد بر روی خروجیها ما را از آیتمهای مربوط به ورودی دور می سازد.از این رو ما در این مطالعه برانیم تا کارایی تولید را در استفاده از توانمندسازهای نابی سازمانی محاسبه نماییم. برای این کار خروجی های سیستم را عملکرد شرکت و ورودی های آن را پارامترهای تولید ناب در نظر گرفتیم و بر این اساس به محاسبه کارایی واحدهای تولیدی پرداختیم.
۳-۴)جامعه آماری
جامعه آماری در نظر گرفته شده برای این تحقیق شرکت های کوچک و متوسط صنایع غذایی و آشامیدنی استان فارس مستقر در شهرک صنعتی می باشد. دلایل انتخاب این صنعت به عنوان جامعه آماری به شرح زیر است:
۱-بیشترین سطح اشتغال زدایی مربوط به این صنعت است.
۲-بیشترین تعداد شرکتهای فعال در شهرک صنعتی استان فارس مرتبط با این صنعت است.
۳-این صنعت جز صنایعی است که دارای تنوع محصول گسترده ای است.
از آنجا که ما از روش تحلیل پوششی داده ها استفاده میکنیم ؛نمونه ما باید حداقل سه برابرمجموع تعداد ورودی و خروجی ها باشد.از اینرو از میان شرکتهای فعال در صنایع غذایی و آشامیدنی استان فارس شرکتهای SMEs را با توجه به معیار مصوب وزارت صنایع ومعادن کشور ) تعداد کارکنان کمتر از ۵۰ نفر است)تفکیک میکنیم.
۳-۵)تعداد نمونه و روش اخذآن
پس از تعیین حجم جامعه آماری و با عنایت به محدودیت زمانی انجام پژوهش، از آن نمونهگیری به عمل آمد. برای تعیین حجم نمونه بنا بر جدول۳-۱ فرمولهای مختلفی وجود دارد:
جدول۳-۱: فرمول انتخاب حجم نمونه (حسینی،۱۳۸۲)
فرمول انتخاب حجم نمونه | جامعه | متغیر |
نامحدود | کمی | |
محدود |